Mino le Zalonnak

 Mino  le Zalonnak  

(Youth & Freedom)

Minung kan nunnak caan hi hmun thum ah  mifim hna nih an tthen. Cucu hngakchiat (Children) lio caan, Mino (Youth) le upa/tar (Old) tiah hmun thum ah tthen a si. Hi minung kan chan hmun thum chungah minung nih a cawlcangh khawh bik lio, thil a ti khawh bik lio caan le a chan lakah ai dawh bik lio caan cu Mino  a si lio hi a si. Cu ruangah vuleipi nih ram khat le ramkhat, ram tthangcho an i tahnak cu an Mino hna khuaruahnak, cawlcanghnak le dirhmun in an i tah tawn. Cucu zeiruangah dah Mino in an i tah hna hnga ti  le Mino an thilti khawhnak le an uar phun le an uar lo phun pawl kha a tlangpi in  a tanglei ahhin langhter khawh kan van i zuam lai.

Mino Nih An Tuah Khawh Mi Thil Pawl

1.Mino cu a thazaang a tthawn caah thil tampi an tuah kho.

2. Mino cu a ral a that caah ttih mi an ngei lo i teinak an hmu kho.

3.Mino cu an lung a tthawng/an lung a sau caah intuar khawhnak an ngei kho.

4. Mino cu an thekvak a that caah rianrang in thil an tuah kho zau.

5. Mino cu a ttitvun le an muisam ai dawh bik lio caan a si caah pangpar he tahchunh an si.

6.Mino cu a khuaruahnak a tthawn caah ruahnak (idea) thatha an ruat kho.

7.Mino cu a thluak a tthawn caah zeithil paoh fawi tein a thiam khawh i a cawn khawh.

8.Mino cu dinnak kha an ttanh i an i thihpi ngam lio caan a si.

9. Mino cu biatak a ttanh lio mi an si.

10.Mino cu Dawtnak a ngei kho lio mi an si.

Mino Nih An Duh mi le An Zuammi

1.Mino cu thilthar a kawl zuam mi le a hmu kho mi a si.

2.Mino cu thilthar kha a duh mi an si i a cawng zuam mi an si i, fawi tein aa lak /aa cawng kho zau mi an si. Thilhlun kha simh/neng a hmang mi an si.

3. Mino cu  lentecelh le a buu in um, fellowship a uar mi le a duh mi an si.

4.Mino cu lawmh le thangthat a duh caah midang huatnak a ngeih mi zong kha fawi tein a philh kho zau mi an si.

5. Mino cu midang bawmhnak duhnak lungthin an ngei i, midang  an bawmh khawh hna tikah an i lawm.

6. Mino cu nun a siangmi, midang thilthenh a uarmi le  duh mi a si.

7.Mino cu midang dawt duhnak lungthin a ngeimi an si.

8. Mino cu khulrang in thiltuah le ttuan khawh kha a duh zungzal mi an si.

9.Mino cu tthawn a uar mi le a duhmi an si.

10.Mino cu hmai hngal le teitu si an duh lio caan a si caah hruaitu, nu le pa nih siter an duh mi kha an  chimh peng hna ahcun,  cu thil si khawhnak dingah fakpi in an i zuam i teinak an hmu zau. Cu tikah hruaitu le nu le pa nih rak thangthat le hlorh zia thiam kha a rak biapi ngaingai. A thangthat le hlorh an thiam tikah mino nih thiltha dang tuah khawh kha an i zuam than.

An Duh Lo Phun  le An Huat Phun pawl

1.Mino cu an thazaang a tthawn bantukin le an khuaruahnak a tthawn bantukin uk tuk le ttemttawn tuk an duh lo. Zalong tein khuaruah le tuaktaan an duh lio caan a si.

2. Mino cu deh/hlen an duh lo. Midang bia zong kha fawi tein an zumh lio caan a si.

3.Mino cu thangchiat le soisel hi an huat phun tuk a si caah thangchiat le soisel sual ahcun thilthar tuahter cu chim loin an tuah khawh tawn mi thil hmanh kha an tuah than kho ti lo.

4.Mino cu kham tuk le ttem tuk ahcun pah le hri chah an hmang tawn.

5. Mino cu kiam/kawm bi tuk chung um an duh lo, Kiam/kawm in kulh mi chung um kha an duh lo caah hruaitu le upa te hna nih siter an  duhmi tu kha chimh in tuahter ah a tha.

6. Mino lungthin ah lung i chiah mi ziarngeihnak an ngeih lo lio caan a si.

7. Mino cu Khualnuar tuk in khuaruah le thiltuah an duh lo.

8.Mino cu zai/tlokciar an duh lo caah tlokciarnak hmun in zam an hmang.

9.Mino cu bia tamtuk ngaih a zuam lomi le chim a zuam lomi an si.

10. Mino cu na tuah kho lai lo, na tei lai lo, na thiam kho lai lo, nai dawh lo ti an duh lo bik lio caan a si.

A cunglei i ka langhter mi hi a tlangpi in mino nih a lungput pawl an si. Hi pin ah tampi a um rih. Cucaah ram tthangcho le ram fim hna nih cun Mino hna an thilti khawhnak, an khuaruah khawhnak le thilthar kawl an zuamnak kha an hmuh tikah Mino hna hmangin zeithil ttha dah kan hmuh khawh le zeithil thar dah kan kawl khawh lai i zeithil thar dah kan chuah khawh lai tiah Organization ngan pipi siseh, Company ngan pipi nih an i zuam bik mi a si caah Mino hna kha ttemttawn loin zalong (free) tein khuaruah khawhnak, kawl khawhnak le ttuan khawhnak caan an pek hna i an tha a chiat sual nakhnga lo an forh hna i an thangthat peng hna. An Organization kip le Department kip thilthar kawltu le thilthar siamtu dingah an hman hna i zalong tein khuaruahnak le ttuannak caan kha an pek hna. Cu bantukin mino kha zalonnak(freedom) a pe mi le a hmang thiam mi miphun kha ram tthangcho an timi hna miphun cu an si.

Mino hi Namtong bantuk an si: Namtong cu hman lo ahcun cirik ai kai ttheu tawn i  thathnemnak a ngei kho lo. A donghnak ahcun Namtong a sinak zong kha a tlau phah tawn. Cu bantuk thiamthiam in Namtong cu a hman ning hoih tein hman a hau, a king lei in na hman ahcun thathnemnak a ngei kho lo. Sihmanhsehlaw, a harnak leiin na hman ahcun na caah that-hnemnak tampi a chuahpi lai.  A harnak leiin na hman tik zongah a pawng i ai su-deng dingmi thilri, hri, lung tbk kha chah piak ta dih a herh. Ningcang tein Namtong a hmang thiam mi nih hlawknak le pawcawmnak an chuahpi tawn. Asinain, Namtong hman a thiam lomi le ralring loin a hmang mi hna caah cun ngeihchiatnak le fahnak petu ah an cang tawn. 

Cu bantuk in Mino zong  kham loin, ttemtawn loin, uk loin, chia sawsawh loin, thutter  sawsawh loin  hman kha a herh bik mi a si i, hman thiam tikah teinak a phurtu le Mino a sinak zong kha a langhtertu a si. Hman tikah a har ning hoih tein hman thiam kha a herh hringhren. Mino na hman tikah na soi, na sel, a thang na chiat pah, na power le na tthawnnak in  na uk pah, phung le phai le hri in fektuk in na ttem i Kiam/Kawm bituk chungah na chiah ahcun Namtong a king lei hman he ai lo tawn i, an khuaruah khawhnak (Mind-set) kha  a rawk lai thanchonak lei le thiltha a tuah kho lai lo. Cu lawng si loin zungzal a tthanchonak ding tiang kha na hrawk a si. Mino nih teinak hmu seh, thiltha kawl seh, rian tampi ttuan seh ti na duh ahcun na hri le na Kiam/Kawm vialte na phoih lai a duh chungin thli kho seh, per kho seh, zuang kho seh, an thazaang dihlak, an khuaruahkhawhnak dihlak hmang kho hna seh tiin Zalonnak (Freedom) le Luatnak na pek hna lai i na thangthat lai, na hlorh lai. Zalong tein khuaruah khawhnak,ttuan khawhnak le tuah khawhnak  ding ca ah caan na pek lai i, lam kau pi in na sialpiak hna lai i, a hman ning hoih,  a har lei in na hman kha a herh tuk mi a si.

Chin miphun vulei ramkip ah kan phan : Fimnak thatha kan cawng, Degree sangsang kan la, Mino cathiam tampi an chuak nain zeiruangah dah  Chin miphun a thancho khawh hnga ding tlukin a than lo ti ruah tikah a chung i a tlongleng mi Mino cungah a hngat.  Zeiruang ah cu Mino  cu chantiluan chungah rianrang in an tlik khawh lo i, chan an dawi khawh lo tiah cun Chin miphun nih kan mino cathiam le mifim hna kan hman hna lo ruang le Vok le Arr tlon in kan tlonter hna ruangah a si kho men . Hi kong hi nihin Chin miphun kan hruaitu, kan mifim hna le kan nu le kan pa nih ruah a herh ngaingai cang. Mino an sinak kha kan hmu thiam hna maw? Zeitindah kar kan hlanpi hna lai ti teh kan thei maw? A ruat teh kan ruat bal maw? A tu lio Human Right chan ah kan mah nawlngeihnak duh ruang le power duh ruangah kan Mino hna an right kha kan chut tuk sual hna maw? Kawm bituk chungah kan erh in kan chia peng sual hna maw? ti hi biahal awk a tha ngaingai mi a si. Hi kong hi nihin Chin miphun a kan hruaitu, kan mifim le kan nu le kan pa hna nih  fakpi in lungfim tein le mah ca ruat loin kan miphun ca ruat in tuaktan a herh ngaingai cang.

Biafunnak : Chin miphun a thazaang, a fimnak, a khuaruah khawhnak, a thiltikhawhnak, a rianttuan khawhnak, a thancho khawhnak le ai dawh khawhnak a pangpar cu Chin Mino  kut cungah ai hngat mi a si. Cu vialte ai hngat mi le a liang cungah a ummi Chin Mino cu zeitindah kar kan hlan pi hna lai i kan mino cathiam vialte zeitindah an thluak, an fimnak, an thiamnak, an tthawnnak le an thilkhawhnak hi kan hman hna lai ? Zalong tein khuaruah khawhnak caan kan pek hna a herh. Zalong tein tuaktan khawhnak kan pek hna a herh. Zalong tein ttuan khawhnak nawl kan pek hna a herh. Zalong tein thilthar kawl khawhnak caan kan pek hna a herh. 

Zalong tein cawn khawhnak caan kan pek hna a herh. Cu ti i kan Chin Mino an khuaruahnak, an tuaktannak, an ttuan khawhnak, an kawl khawhnak, an cawn khawhnak ding caah kan fim hna, kan hruaitu hna le nu le pa nih ttemttawnnak um lo, hri in kan hren hna lo, Kiam/Kawm bituk chungah kan chiah hna lo ahcun a thazaang a tthawngmi, a ral a thami, a thinlung a thawngmi, a thluak a cakmi, thilthar tampi a chuah khotu, a ruat khotu, pumpek a ngamhmi, nun a siangmi, dinnak a ttanh mi, ziarngeihnak a ngei lomi, midang bawmh duhnak a ngei lio mi, midang dawtnak lungthin a ngeimi Mino kha a hman zia kan thiam hna ahcun kan Chin miphun hi rianrang tein chantiluan chungah kan tli kho ve lai.  Cu si loin a tar cangmi, a khuaruahnak a tthang kho ti lomi, thilthar le ruahnak thar a chuah kho ti lomi, a ttuan kho ti lomi nih kan nawlngeihnak le kan power chungah kan chiah peng hna ahcun Chantiluan chungah Chin miphun kan tli kho lai lo. A tar/ upa cangmi nih chantiluan an dawi kho ballo i a tar cang mi an i dawh kho ballo. Ai dawh kho mi a tthawngmi a thluak a cak rih mi Mino tu kha freedom luatnak kan pek hna le zalonnak kan pek hna i an duh mi le an uar mi hmang  in kan hman thiam hna ahcun kan miphun caah tei a phurtu mino an si ko lai.

S.Tha Cung Lian

New Delhi, India

Ph: +9871583162