“Keimah pumpak hrimhrim in aa telmi ka si caah thil a um kalning
ka theih dih nawn caah von tial ve ka duh…..”
Lai Phunpi Ni (Chin National Day) timi kong hi Muko Mekazin ah voi
hnih tiang an tial cang nain, an tialning hi mi chimh chin in tialmi siseh law
a dawh ko. A hmanmi zong a tam ko nain a
hman lomi le a tlam a tling deuh lomi a
um tiah ka ruah caah ka vun tial.
1.Lai Phunpi Ni Aa thawknak
Hakha vuanthawk bawipa nih
Lairam uknak kong ceih ding a si caah 17/2/1948 Falam nan phan dih lai
tiah Hakha Peng ram uk le khuabawi vialte ca a kan pek. Hi caan lio hi ka pa
thih hnu ah Leitak ramuk bawi ka tuan lio a si. Keimah pumpak hrimhrim in aa
telmi ka si caah thil a um kalning ka
theih dih nawn caah von tial ve ka dunak a hi a si.
Hi caan lio ah hin Lairam ah peng (township) panga lawng a um.
Tidim, Falam, Hakha, Paletwa le Kanpelet lawng a si.1949 ah Hakha peng a kauh
tuk caah Matupi peng thar an pek. 1960 ah Mindat kha peng thar ah an ser.
Tonzang le Thantlang hi 1965 ah pengthar an hmu ti a si ko nain fehter taktak
ni cu March 2, 1966 ah a si. Hi ni thawk in Lairam ah peng kua a um.
Hakha vuanthawk zung ca kan hmuh bantukin Hakha peng chung ramuk le khuabawi vialte cu
14/2/48 Falam kan phan. Falam khua kan khat ko. Asinain a phan rih lomi ramuk
le khuabawi an tam rih.
Hi meeting lio i khualtlung vialte eidin awk, an riahnak hmun a
zohkhenhtu le khuakhangtu ah an thimmi cu Pu Thang Sun (SAT) a si i a mah hi
General Manager an ti. Hakha lei in ramuk le khuabawi a kalmi hi kum 45 le kum
65 kar lawngte an si i keimah hi a no
cem ka si. Kum 17 hrawng ka si lio a si. Cucaah Pu Thang Sun nih a ka auh i
Hakha lei in a rami ramuk le khuabawi pawl an eidin ding hi nangmah nih cazin
na tlaih lai nangmah sinah an thoh dih lai. Ramuk le Khuabawi a tlungmi hi tar
lawngte an si i cazin an tlai thiam lai lo caah a si a ka ti. Cucaah Hakha peng
in a tlungmi ramuk le khuabawi an eidin vialte keimah nih ka phawtzamh
hna.18/2/48 cu ramuk, khuabawi zong an tlung dih rih lo hlei ah khual tlunnak inn
le eidin tuaktaan le a tlungmi cazin
laak a si caah meeting tuah a si rih lo.19/2/48 zing lei suimilam 10 in meeting
thawk a si. Falam cerhmun ah kan tuah. Meeting
hruaitu hna cu
1.Pu Vomtu Maung (Lai Vuanci hmasa bik,
Kanpelet),
2. Pe Ex. Captain Mang Tung Nung
(Tidim),
3. Pu Ral Hmung (Hakha) hna an si.
Kan meeting i an aupi bikmi (Motto) cu Mirang (England) kut in
Kawlram nih luatnak kan hmuh cang bantukin Laimi zong nih ramuk le khuabawi kut
in kan luat ve cang lai ti hi a si.
Mirang nih anmah Siangpahrang uknak phung kha Lairam ah an hman ve
i Ramuk le Khuabawi uknak phung a kan serpiak. Ramuk le Khuabawi kha an thih
tikah an fapa le nih ro an co. An fapa le a hrutmi, kutkiak, kekiak an si
zongah ro an co i an kan uk. Cu hlei ah
Sakhua rawlrel an kan laak. Hi uknak phung hi kan Laimi hunchonak le luatnak
dawnkhantu a si. Cucaah hi uknak phung thalo hi kan ral ngan bik a si. Laimi
paohpaoh nih kan doh cang lai. Kanmah duhmi te thim i Khuabawi tuanter ding,kum
4 ah voikhat thimnak phung kan tuah lai ti hi an aupi bikmi a rak si. Cucaah hi
meeting cu Ramuk le Khuabawi uknak phung dohnak meeting a si tiah kan ti ko
lai. Hi kong hi pakhatnak ah Pu Vumtu Maung nih a chim. Cun Ex.Captain Mang
Tung Nung nih a chim.Cun Pu Ral Hmung nih a chim ve.
Athaizing kan meeting peh ding a si. Ramuk le Khuabawi a zulmi hna
an mithi an lalaang pawl nih Ramuk le Khuabawi uknak a `ha ko tiin me an thlak
sual lai ti an phang. Cucaah Falam Vuanthawk zungin ca an chuah i Falam in meng
8 a hlatnak khua vialte kum 18 cung nan ra dih lai tiah a tanglei khua vialte
hi ca an pek dih hna.Cu hna cu Laizo, Thlanrawn,Zamual,Sunthla,
Relsing,Thlaisun te hna hi an si.
Athaizing 20/2/1948 ni zinglei suimilam 10 in certual ah meeting
thawk a si. An auh tharmi hna kha Ramuk le Khuabawi uknak kan duh ti lo timi ah
nan kut nan hler dih lai tiah an cawnpiak hmasa hna. Ramuk le Khuabawi uknak
phung kan duh ti lo tiah an auter hna. Cu hnu cun kut thlernak an tuah. Hakha,
Falam in Ramuk Khuabawi uknak phung a tha ko tiin mi tlawmte nih an kut an hler
ve.
Hi meeting ah biachahnak an tuahmi cu;
1.Nan khua cio nan phak cangka in khuapi meeting nan tuah lai.
Falam khua kan caihmi le biachahnak hi khuami vialte nan chimh dih
hna lai.
2.Ramuk phung a um ti lai lo.
3.Khuabawi hi mizapi duhmi2 chungah pakhat me tam deuh a hmumi kha
Khuabawi a si lai i, vuanthawk zungah a min nan pek lai.
4.Ramuk le Khuabawi nih an
in khawlh tawnmi hna sakhua rawlrel
vialte nihin thawk in pek ti lo ding a si lai.
Hi a cunglei biachahnak bantukin Hakha peng ah Khuabawi thar an
thim dih. Hi meeting chungah eidin a dihmi hi zeizat a dih ti kan thei lo. Ni
khat ah vok 2 le sia pakhat lengmang an thah.Cawhnuk le cini zong tlamtling
tein an kan pek dih. Kan kirlei riahcaw zong an kan pek dih. Tampi a dih lai. Aho nih dah a dihmi phaisa hi a chuah ti
kan thei lo nain Lai Vuanci Pu Vomtu Maung a si theu lai tiah zumhnak kan
ngei.Hi caan lio ah aa telmi Ramuk le Khuabawi hi kum upa lawngte an si caah
nihin ahhin a nung rihmi ka thei hna lo. Hakha peng cun keimah lawng hi a nung
rih ka si rua ka ti. Hi hi Lai Phunpi ni aa thawkning cu a si.
2.Lai Phunpi Ni maw Chin Phunpi Ni Dah?
An min kong hi tial ka duh rih. Lai Phunpi Ni kan timi hi kanmah Hakha, Falam, Thantlang ca lawng
tuak ahcun a hmaan ko nain Laimi dihlak
caah cun a tlam a tling deuh rua lo tiah ka ruah. Zeicatiah Lairam ah peng 9
kan um i Tidim le Tongzang nih Zo an i ti. Kanpelet le Mindat nih Cho an i ti.
Paletwa nih Khanmi an i ti. Matu nih
Matu an i ti. Cun Kawl zong nih Chin an
kan ti, Mirang zong nih Chin an kan ti
fawn. Hlan lio zongah Chin Ziza Vuanci zung ah Yangon ah Chin Phunpi Ni an tuah
zungzal i Lai Phunpi Ni an ti bal lo. Chin National Day an ti lengmang kha kan
hngalh. Peng Pathum nih Lai tiah kan i auh i peng paruk nih a dangdang cio in
min an i sak dih. Cucaah, peng pathum lawng si loin Laimi dihlak a huap kho mi
“Chin Phunpi Ni” ti tu hi hmang deuh usihlaw a tha deuh hnga maw ti hi ka ruat
tawn.
Pu Sang Vung
Thantlang
No comments:
Post a Comment