Ngeihthiamnak

Baibal renak: Luke 6:32-35

Biahmaithi :Jesuh khrih nih vailam cung in a thih lai ah a chim tami bia nih  vawlei cung minung lungthin  tampi a kheh khuai. Cu bia cu a ral hna caah thla a campiakmi bia “Ngeihthiamnak” bia asi. 

 

Minung a simi nihngeihthiam a herhlomi le a duhlomi a hohmanh kan um loh. Ngeihthiamnak hi a hopaoh nih kan duhbikmi le kan herh cio bikmi a si. Cu pinah ngaihtiamnak hi Khrihfa kan zumhnak ah a muru a si. Ngeihthaimnak kan zumhlo ahcun Khrihfa kan silo tinak a si ko. Cucaah Khrihfa kan zumhnak ah ngaithiamnak aumloahcun khrihfa titlak hmanh kan si lo. Ngaihthamnak hi Jesuh khrih nun nih  a langhtermi nun a si i, Jesuh khrih zong nih cu nun cu kan ngeih khawhnak lai a kan cawn piakmi hna cu:

1.A zungzal thlakan camtikah cam peng ding in Bawipa thlacamnak ah “Mi nih kan cung i an sualtikah kan ngaithiam hna bangin kan sualnak kha kan ngaithiam ve” tiah nan cam lai ti ah a kan chimh.

2.Vailam tah cungah “A thahtu mi hna caah Jesuh nih  Pathian sinah “ Ka pa zei an tuah ti an hngal lo an sualnak rak ngaithiam hna” tiah thla a cam piak hna.Cucaah khrihfami nih hin ngaihtiamnak hi kan icawnpiak zungalmi a si.

 Baibal ca kan zoh ahcun Ngeihthiamnak kongah cawnpiaknak phun 2 in aum:

1.Biakam hlun iLeviticas 24:20 ahcun, “ruh khiah caah ruh khiah ve, mit caah mit ve, ha caah ha ve, mi kha a mui chiatter bantuk in chiatter ve” ti bak a si.( Exo 21:23-25, Deu.19:21, Matt. 5:38).

2.Biakam thari Matthai 5:39, ahcun “sihhmanhsehlaw keinih cun nancung i thatlonak a tuahtu hna kha lehrul hna hlah u,kan ti hna. Nan orhlei bel ah an in bengh hna ahcun khatlei zong kha van chit rih uh” a kan ti.

A cunglei baibal ca ah hin biakam hlun chung Moses phungbia hna kha Jesuh nih a lak in phun dang in a kan cawn piakmi a si. Jesuh nih Luke 6:32-35 ahcun “ Nangmah an dawmi lawng kha nan dawt hna ahcun zeicadah thluachuah hmuh cu na ruah? Mi sualmi hna hmanh nih amah a dawmi cu a dawt ve ko tung hna. Cun na cung i thatnak a tuahmi cung lawng i  thatnak na tuah ve ahcun zeicadah thluachuah hmuh cu nai ruah chan? Mi sualmi hna zong nih misual vemi hna sinah khan an cawih hna zat hmuh than dingah cun an coih ve ko tung hna. Cuticun nan tuah awk a si lo. Nan rak kha daw hna u, an cungah khan thatnak tuah u, chaw kha mi va cawih hna ulaw kan hmuh than lai taah ruahchannak ngei hlah u. Laksawng tampi na hmuh lai i cung nunbik Pahtian fa nan si lai, zeicatiah amah cu mithalo mi hna le lawmh hmanh a duh lomi hna cung hmanh ah a tha”. tiah kan hmuh.

Vaikhat cu peter kha Jesuh sinah a ra i mi sual ngaithiamnak ding caah voi 7 hi a za ko lo maw?tiah Jesuh nih a ka lawmh ngai lai tiah a van hal tikah Jesuh nih a lehmi cu Voi 70 in a let 7 in ka ngeih thiam hna lai a ti.( Matt 18: 21-22). Cucu voi 490 bak a si. Kan dawtbikmi kan nupi le fale hmanh voi 3 thiang ngaithiam hmamh a har tuk. minung nih tuah a har taktak mi a si.Sihmanhsehlaw Jesuh nih cun kan tuahkhawh loding kha a kan fialmi a si lo. Minung nih kan tuah khawh ding kha a kan fialmi a si. Cucu zeitindah kan tuah khawh lai? A ruangcu kanmah kha ngaithiam kan si ve caah a si. Ngaithiam rihlomi na si ahcun mi kha na ngaithiam kho bal hna lai loh. Sihmahshelaw Khrih nih an ngaithiamnak kha na co i na theih taktak ahcun midang zong na ngaithiam khawh awk a si.

Siangpahrang pa a rak um i, a salpa nih leiba Talen thong hra a bat( Talen pakhat hi minung pakhat nih kum 15 ni hlawh a si i thonghra cu a tam tuk hrinhran..)  Cucaah  siangpahrang pa nih a leiba caah a nupi le a fale le  a ngeihmi thil fialte zuar siseh a ti. A salpa nih cun a bawipa hmaiah cun a khup ai bil i, ‘zaangfahnak tein ka hngak rih ko. Cham dih kan zuam ko lai’ tiah a nawl. A bawipa nih a zaangfah I cucaah a leiba cu a ngaitham i a kalter.

Mi pa cu a va chuak i a sal hawi pakhat tangka tlawnte a rak batu kha a va fuh. Amah cu a tlaih i  a or in a dih i, naka batmi kha ka cham dih’, tiah a ti. A sal hawipa nih cun a khup aa bil I, ka ngang rih sawh Cham khawh kan zuam ko lai tiah a nawl. Sihmanhsehlaw  a duh lo. Thong ah khan a leiba a cham dih hlan tiang a thlak. Cu thil cu a sal hawi midang nih khan an hmuh tikah an ing a puai ngaingai i an bawipa sinah khan an va kal i an va chimh. Cucaah an bawipa nih kha sal kha a kawh i, sal tha lo, naka nawl caah naka batmi vialte kan ngaithiam dih. Na cungah zaangfahnak ka ngaih bantuk in pei na sal hawi cung ah na ngeih ve awk a si cu’ tiah a ti. An bawipa cu a thin a hung ngaingai i leiba a lim khawh dih hlan tiang in thong ah a thlak.( Matthai 18: 21-35) ah fiangte in kan hmuh khawh. Hi bantuk hi kan lam a si kho ve cuh…nifa kan nun ah i ral ring peng a herh. 

Cucaah zeitindah midangkan ngaithiam khawh lai? Kanmah kha ngaitham kan si ve cang i, Pathian nih a thiang thlarau kha kan chungah a nunter caah cu nih cun nifa kan nunnak ah ngaihthiam khawhnak nun kha a kan pek. Cucaah kan nun hi ralring tein lungthin pipa taktak ngaih a herh hrinhran ko. Zeizong vialte hi Pahtian he cun a si kho ko ti kha Khrihfami hna nih kan zumhnak a hram a si.

Vawilei cun tuanbia ah tih a nun tukmi raldohnak pakhat cu “Armenian Genocide” timi hi a si. Armenia ram cu Asia chaklei aha ummi ram hmete pakhat a si.  Turkey ram he khua innpa an si. Armenia ram hi vawlei cungah khrifa a rak phak hmasabik a rak si ve i, American, England le Europe ram hlan pi AD 301 hrawngah khan khrihfa an rak um cangmi ram a si. Turkey ram tu cu Muslim ram a si.  Kum 1915 in 1923 kar ( kum 8 chung) ah ral idohnak fakpi an rak ngei i, Muslim rak a simi Turkey pawl nih Armeniapawl an ci bak hmih ding bak an timh caah thah dih ding an ti. Kum 8 chungah hin Minung 600,000 in 1,800,000 kar an rak thanh hna. 

Hi lio chanah hin Voikhat cun Turkey Officer 7 cu inn kipah mithah ah an vak len i, inn pakhat ah an va luh. Cu ka ahcun fanu dawt taktak pa 3 a ngeimi chung an si. An nu le pa hna cu an fanu le mit hmuh ah an lu an tan hna i, an fanule pa 3tu cu chun ni tlak nulepa sinak an tuahpi hna. An cim cikcek hnuah a dongnak ah thong ah an thlak hna. Vanthat ah an fanu upabik nu kha thong in a chuak kho i,Nurse  a kai.A dih in Sizung pakhat ah rian a tuan.

Voikhat cu Turkey Officer pa pakhat lang in an van zawnh i,a chungril zong a chuak dih i, a ke zong a kiak dih. Sibawi te le Nurse nih tha tein an tuah hnu ah Doctor pa nih cun Nurse nu kha… nangmah nih tha tein na zoh khenh lai tiah tuanvo a pek. Nurse nu nih cun ni 3 le zaan 3 chung it lo bak in a zoh khen. Officer pa cu huamsam tein a hung dam ai. A dam tikah Doctor pa nih cun Officer pa sinah cun ‘na damnak hi Nurse pakhat nu ruang ah a si’ tiah a chimh. Cu Nurse nu cu Officer pa nih cun a va ton i, Officer pa nih cun sau nawn a zoh i, “a hlan ah kan rak i tong bal maw? tiah a ti. Nurse  nih cun, “ a si …kan rak i tong bal ko ee” tiah a leh. Officer pa nih a lehmi cu, ‘a ziah narak ka thah ko lo’ tiah a ti. Nurse nu nih a lehmi cu, “Kei cu bawi pakhat ka ngei i, cu ka bawipa nih cun na ral kha va daw hna a ka ti i, mah cu cu ka zulh  a ti”.Cu Nurse nu cu a hnuah cun cu ka sizung ah a sangbikmi ah a hung cang.

U le nau, Nu le pa hna, Nurse nu a zulhmi lam hi kan lam a si. A nu le a pa a rak thahtu le  Duhduh in nu le pa sinak a rak tuahpitu misual pa cu ni 3 le zaan thum zoh khen cu minung si ning ahcun a har bikmi rian a si. A har tuk. A si kho ding lo bak khi a si ko nain cu  Ngeihthiamnak a tuah khawhnak cu Jesuh thlarau thawng in a si. Jesuh nih na ral kha va daw hna a timi lam hi kanmah nih kan i thimding mi zei hmanh a um lo. Kan ral dawt le ngaihtham kha kan rian bak tu a si ko. i thim ding a pan pek lo cucu kan tuahkhawh lo ding zong Jesuh nih a kan fial lo.Na ral kha daw hna law zeitluk in dah lawmhnak taktak na hmuh lai. Cu lawmhnak tlun in lawmhnak dang khawika hmah ah na hmuh lai lo. Cucu Pathian pennak cu a si.( luke 19:9). Khrih nih a kan fialmi “ Ngeihtiamnak” nun ngeikhawh cio i zuam hna usih.