DAWTNAK

  Bibilrelnak:Mtt22:37-39

 Jesuh nih cun, “ Bawipa na Pathian cu na lungthin dihlak le na ruahnak dihlak le na nunnak dihlak in na dawt lai” ti hi a nganbik le a biapibik nawlbia cu a si. A hunchantu biapibik nawlbia cu, cu bantuk thiamhthiam cu a si i, “Na innpa kha nangmah naa dawt bantuk in na dawt lai” ti hi a si.

Biahmaithi
Rev. Hniar Kio nih ca a rak tialmi ah, “ Dawtnak cu ‘thlaikheu’ he aa lo i, thlaikheu cu keuh ai zal tik ahcun zeihmanh nih a dawn lo” tiah a rak ti. Ka mit thlam ah a cuang colhmi cu kan inn pawng Haikung a keuhnak ah tlakrawh rualmi zong a kak dihmi le a kuai dihmi kha ka mit thlam ah a cuang. Chimduhmi cu Dawtnak taktak cu zeihmanh nih a kham kho lo.  Laiholh ah hin dawtnak biagfang hi phunkhat lawng kan ngei kan ti lai cu. Greek miphun nih dawtnak bia an chim tikah biafang phun (4) an ngei.

1. Pathian dawtnak (Agape)

2. Chungkhar dawtnak

(Storges)  3. Hawikom dawtnak (Philia)  4. Nungak tlangval i dawtnak (Eros) an si. Hi chungah Pathian nih minung a dawtnak hi van lagnter ka duh. Dawtnak tak le deu zohtinak Pathian nih minung a dawtnak hi minung nih a cuai thlai khawh a si lo. Isaiah 49:15 ahcun,” Nu nih a fa cu a philh kho hnga maw? A chungchuak cu daw loin a um kho hnga maw? Nu nih  hin cun a philh zong a philhhmanh a philh kho hnga, sihmnahsehlaw kei nih cun kan philh bal lai lo” tiah Pathian nih minung a kan dawtnak cu Profet Isaiah hmangin a langtermi kan hmuh. Isaiah cauk hi German baibal lei mifimpa B.Duhm (B.Dom tiah an auh) nih cun Isaiah cauk hi a rel tikah then thum ah a then. Pakhatnak cu Dal (1)nak in (39) tiang hi Ukhatnak a si i (Proto–Isaiah) an ti. Hi chungbia hna hi Assiria cozah thawngpi nih Judah pennak doh a zalh lio caan i bia a chuakmi a si. Pahnihnak cu Dal (40) in (55) tiang hi ukhnihnak a si i ( Deutro –Isaiah )an ti.

Hi chungbia hi Judah mi hna Babilon sal i an tang lio i, hnabei dong ngai in khua an sak lio caan kha a si. Pathumnak cu Dal (56) in (66) tiang hi ukthumnak a si i, (Trito- Isaiah) tiah an ti. Hi chung bia hi Jerusalem khua chung i a um than cangmi hna sinah chimmi bia a si bik. A cunglei i Pathian dawtnak bia a simi Isaiah Isaiah 49:15 chungbia hi Judahmi hna Babilon sal i an tang lio i, hnabei dong ngai in khua an sak lio caan ah Pathian nih a dawtnak hna kha profet Isaiah hmang in a van langhtermi bia a si.  Nanglei kei zong Judahmi hna bantuk in Babilon sal bantuk a simi vawlei harnak phunphun tangah hna bei dong ngai in kan um lioah hin Profet Isaiah hmang in Pathian nih a kan dawtnak kha a tu ah a van langhter ve. Nu nih  hin a fa kha a philhhmanh a philh ko hnga, sihmnahsehlaw kei nih cun kan philh lo a kan ti. Pathain nih a kan dawt tuk hrinhran. Pathian nih minung a kan dawtnak hi kan fiang khawhnak hnga a dang Pakhat van langhter rih ka duh. Cucu Profet Hosea tuanbia kha a si. Bawipa nih Hosea sinah  a timi cu va kal law mizuangzamnu kha va thi a ti.( Hosea 1:2) Cucaah Hosea cu  a kal i zeihmanh a tha hnem lomi nu Gomer kha a va thit. (Hosea 1:3). Vawlei cung mikip nih nupi dingah kan duhlo bikmi hna cu nuzuangzam le Hlawhhlang nu hi an si. Deutronomi 23:18 ahcun, “hlawhhlan man cu Pathian in ah rakpi lo ding tiangin kan hmuh.” Cu bantuk nupi ding thit cu minung sinak cun a fawi lo. Asinain hi tuanbia hi Baibal fimthiammi hna nih an fiangter ningah cun Pathian nih minung a kan dawtnak biathli a si an ti. Hlawhhlang nu bantuk in kan sualcuahmah lioah hin Pathian nih cun a a nupi ah a kan thit. Cucu ruang umlo dawtnak cu a si. Cu bantuk dawtnak ruangah Jesuh khrih cu kan caah a thi.Ka caah a nunnak pek. Cu a nunnak a pemi Jesuh nih bia a kan caah tammi bia cu, “Bawipa na Pathian cu na lungthin dihlak le na ruahnak dihlak le na nunnak dihlak in na dawt lai. Cun na innpa kha nangmah naa dawt bantuk in na dawt lai” ti hi a si. Tuchan khrihfabu tampi nih Pathian kan dawt kan ti i, Khrih le Khrihfabu caah cun kan i pumpe ngai nain kan innchungkhar le kan pawngkam caah dawtnak thei kan par ter kho tawn lo. IJohn 4:7 ahcun, “ka fale hna, dawtnak hi Pathian sinin a rami a si caah Pakhat le pakhat kan i daw usih. Pakhat le pakhat a dawmi cu Pathian fa an si i, Pathian kha an hngalh. Pakhat le Pakhat a daw lomi nih cun Pathian kha an hngal lo, zeicaah tiah Pathian cu dawtnak a si.” Kannunak ah fakpi in ruah usih ti ka duhmi cu laimi sinah Khirh thawgntha a phaknak hi Kum113 chung kan lut cang nain ziah khrihfa iang kan ngeih khawh lo? Khirhfabu chungah dawtnak taktak hi a um khawh hnga lo? Nihin Laimi kan khirfabu kan zoh ahcun Pastorte an i rem lo, evangelist an i rem lo, khrihfa upa an i rem lo, nu upa an i remlonak nih khrihfabu a cheu i, cu nih cu khirhfa mui a chiatter tuk cang. Hihi fakpi in kan ruah a herh cang. Tholung nih cungkai an I cuh bantuk in fih a nuntukmi tholung nunzia bang keimah tinak nih bu a then i, keimah tinak nih kum (2) tang hngakchia vialte an thah hna.

Keimah tinak nih minung (ting 60 ) an nunnak a liamter hna. (Hitler nih Judah mi (ting 60) a thah hna). Hawi dawt hna keimah tinak na ngei sual maw? Khrihfa cu Jesuh khrih i a fa kan si caah Khrih nih a ngeihmi dawtnak kan ngeih awk a si.  ‘Khrihfa’ timi hi Zultu hmasa hna nih anmah tein an rak i bunh mi min a si lo. Jesuh a thih hnuah Zultu hna kha Pakhat le pakhat an i dawttuk caah zumlotu nih an auh hnanak min a si.  An ngeihmi thil an i hrawm i toidornak lungthin an ngei. (Lamkaltu 2: 44-47, 4:32-35). Pathian sin in a rami Dawtnak taktak cu hmunkip le caankip ah a par. Thlachiat a ruat, zangfahnak a ngei, ngaihthiamnak a ngei, thangchiat mualpho a hmang lo, mi a humzual, a nahchuak lo, a lung a sau, inkhawhnak a ngei, nun aa hrawm, pumpek nun a ngei. Dawtnak nih cun midang santlaih lonak kha amah miaknak ca, caan tha ah a ruat bal lo. Dawtnak cu lak nun a ngei lo. Tuar nun lawng a ngei. Thilti khawhnak phuntling kan ngeih ko zongah dawtnak ngeihlo ahcun santlailo a si. Dawtnak tello pekchanhnak cu miteinak than a hmang. Dawtnak tellomi thilti khawhnak cu thatlonak le rawhralhnak a chuahpitu a si. Mifim cathiam le thilti khawhnak tampi a ngei tung i, dawtnak a ngei lomi hna ruangah thisen le mitthli tampi a luang tawn. Cawnnak sang a ngeilomi mifir, hrokhrol le Mizir nakin cawnnak a ngeimi mifim fir le mifim zir hna nih khrihfabu an buaiter tawn. Dawtnak a ngeilomi mifim zir Pastor le hruaitu nih khrihfabu, khua le ram an hrawh deuh tihi kan i cinken awk a si.
               I Cor 13:1-3 nih a langhtermi cu, “Holh phun tlinh thiamtuk ah vanmi holh tiang hmanh thiamning, phungchim thiam tuk hmanh ning, hngalhnak phun tling le tlangthial khawh zumhnak zong hei ngei ko ning,  cun ka ngeihmi vialte mi zong ka hei theih dih ko hna hnga i, ka pum hmanh khangh awkah ka vaa pe ko hnga, sihmanhshelaw dawtnak kan ngeihlo ahcun zeihmanh santlailo a si” a ti. Mitampi nih cun cu degree san, phungchim thiam, pumh fel le pekchanh khawh deuh poah ah khin mimen loah kan I ruat sual tawn i kan ning a hngal tawn.

Laimi khrifa chungah a zoh a chiatukmi nun pakhat cu mah le mah aa zatuk( Piangthar tuk) i aa ruatmi zumtu kan tamtuk. Cu nunzia nih cun keimah tinak a parter tikah i sawiselnak le i dohnak a chuahter tawn. Cu hna cu Pathian sinin a rakmi an si lo. Pathian sin in a rami dawtnak cu tawidornak a ngei i mizei poah he aa remmi an si. Dawtnak deu cu mithmuh i huatnak nakin tih a nung deuh. Dawtnak deu cu nu le va karah siseh, Pastorte pakhat le pakhat kar siseh, hruaitu  le hruaimi karah siseh ruh chung canser tluk in tih a nungmi a si. Dawtnak deu le dawtnak tak thleidan khawhlonak nih zumh lo dingmi zumhnak, peklo dingmi pek,  tanh lo dingmi tanhnak a hrin i cu nih cun. Buainak, thennak le sunghnak a chuahter. Hawi dawt zeibantuk zumtu dah na si? Judas bang mirawi hmang na si sual maw? Farasi bantuk in mah le mah kha feltuk le Pathian theituk ah a ruat i, mitlinlonak lawng a hmumi na si sual maw? Khrih he aa peh tlaimi dawtnak taktak cu thlachiat a ruat, micung zaangfahnak a ngei, a nah a chuak lo, a lung a puam lo, aa phawrhlaw lo, tla bulbal in khua a sa lo i, amah zawn lawng a ruat lo, a thin a tawn lo, palhnak kha aa cin ken peng lo, midang sualnak cungah khan diriam in a um lo,
biataktu ah khan a lawm. Pathain sinin a rami Dawtnak cu a lung a dong bal lo, zumhnak a ngei, ruahchannak a ngei, a lung a sau I a thin a fual.(IKorin13:4-7)

Tlangkawmnak
Vawlei cung tuanbia ah a dawhbik tiah ka ruahmi cu Joseph tuanbia a si. Chronology of the good Samaritan Bible chungah Joseph chuahnak kum hi BC 1746 ah a si i , Izip i an zuar hi BC 1728 a a si. Kum 16 bak ah a si. Nule pa umlonak ah kum 16 mino te nih ai bochan pengmi cu Bawipa Pathian kha a si. Vawlei Pumsa diriamhnak nih a nun a hrawk kho lo. A ruang cu Pathian dawtnak kha a philh bal lo. Cu bantuk mi hna cu harnak tampi tong hmanh seh a donghnak an zumhnak thei a par. BC 1716 ( kum 30) a si ah Izip ram vialte ah min thatnak laksawng a hmu. A unau vialte le khuaram vialte mangtam an tontik zong ah lehrual chamnak pakhat te hmanh a ngei lo. Dawtnak taktak le a rak don hna i, a unau a hmuh hna hmanh hna ah khan dawtnak mit thli a tla.(Gen 43:30). Midang cu si u sih law cu a tu maw kemah caan kan ti hnga I celh ding kan si hnga lo. Ka thaw kai chuah kan ti hnga i, an cekne tiang runh in biachia kha kan chim ko hnga. Joseph nunzia hi nang le kei zog nih kan ngeih khawh ve mi a si lo maw? Kan ngeih khawh rih lo hmah ah kan hmanthlak a si awk a si.Joseph nih a ngeihmi dawtnak cu zumtu a simi nang le kei nih kan ngeih khawh ve ding kha kan I zuam I, kan khrihfabu,  kan innchng khar le kan innpa caah zumtu tha si ding kha kan I zuam awk a si. Joseph nih Pathian a dawt I cu a dawtnak theipar cu a unau cungah a tuah bantuk in kan nih zong nih Pathian cu kan lungthin dihlak in kan dawt bantuk in kan unau, kan hawikom, ka innpa, kan khrihfabu ah dawtnak a ngeimi zumtu tha si ding kha Jeush nih a kan duhpiakmi a si.

Sang Uk Cung