Kan Pathian KongTrinity

Tinhmi: Zeiruagahdah Thumkomh Pathian kong hi hi capar chungah ttial kaa timhmi a ruang tawi tein ka biahramthok ah vun chim ta ka duh. Bible doctrine leihe aa pehtlaimi kan zumhnak hrampi a si mi: Thumkomh Pathian ti bantuk, Khamhnak timi hi Jesus Khrih kan zumnak thawng lawngin a si maw ti bantuk etc., ka hmu tuk hna lo. Capar leiin kan Bible lei kan zumhnak kong ttialmi kan ngei tuk rua lo tiah ka hmuh. A hlein ramleng i khua a sami hna nih cun kan ngei lo. Bible leiah cawnnak a ngeimi nih cun Theology leihe pehtlaiin capar tampi chuah hi kan rian cio a si i, kan i zuam cio ding a si. Thumkomh kong hi hi capar in ttial kaa timh tik zong hin kaa tinhmi cu mipi nih kan zumhmi hi i theih cio hna u sih ti hi a si.

Thumkomh Pathian Kong Aa Dawhnak Le a Sannak: Biahmaithi

Thumkomh Pathian kong hi mi cheu nih an zum duh lo, a ruang cu Bible nih a cawnpiakmi a si lo an ti; cun minung ruahnak he aa kalh an ti. An zumh khawh lonak a ruang bik cu Jesuh Khrih le Thiang Thlarau Pathian an si timi hi an pom duh lo caah a si, cu nih a chuah pimi cu Thumkomh Pathian an caah a hman kho ti lo. Sihmanhsehlaw, Pa, Fapa le Thiang Thlarau hna hi aa khat tein Pathian sinak tling tein an ngei ko timi kan theih ahcun Thumkomh Pathian hi zumh khawh lonak lam a um lo. Bible zong nih a cawnpiakmi a si. Thumkomh Pathian kong aa dawhnak le a sannak cu, Pathian cu pakhat a si, sihmanhsehlaw, Pathian sinak[1] tling tein aa hrawmmi Pathian Pathum an um, cucu, Pa, Fapa le Thiang Thlarau an si. Kaahin Pathian Pakhat sinak le Pathumsinak aa kalhmi a lo ngai, nain aa kalhmi a si lo, a mah tu cu, Thumkomh Pathian an i pehtlaihning a thuhsan tuk caah minung ruahnak nih a tuaktan khawh lo tu khi a si. Thumkomh kan Pathian kong cu aa dawh le a san lawng si rih loin biaknak dang pawl he Khrifa phundang tein a kan dantertu zumhnak pakhat a si. Mi tampi nih an ti tawnmi cu Thumkomh Pathian kong hi minung nih kan ruah khawhmi a si lo, a ruang cu minung ruahnak he aa kalh caah a si, cu caah cun a hman lo i sullam zong a ngei lo an ti. Asinain, Thumkomh kong le minung ruahnak aa kalh caah a si lo, a mah tu cu, Thumkomh kong hi minung ruahnak pinah a ummi a si i, minung ruahnak nih a phak khawh lo i a theih khawh lo tu khi  a si. Mah ruangah hin “the mystery of Trninty” ti pengnak hi a si.

Thumkomh Pathian Kong Aa Semningcang Le Buainak Tawi Tein Vun Zoh Taanak

Thumkomh Pathian kong a chuahkehnak le buainak cu a kauh tuk caah, a biapi bikmi minung hna le an cawnpiakmi tawi tein ka vun langhter lai. Thumkomh Pathiang timi biafang hi Khrihfami hna nih kan ngaihnak cu Jesuh Khrih le Thaing Thlarau hi Pathian an si maw si lo timi ruahnak le buainak aa thoknak in a si. Thumkomh Pathian (Trinity) timi biafang hi Bible ah a um lo, nain Thumkomh Pathian cu Bible nih a cawnpiak, cu a cawnpiakmi chungin Thumkomh timi ruahnak hi a chuak. Thumkomh Pathian kong hi, a hramthok ah cun, Khrihfami hna Pacan (Church Fathers) hna zongnih a biapi ah an rak ruat lem lo, nain Rome uktu Siangpahrawng nih Khrihfami hna an hremnak a vun dih tlawmpal in Pa, Fapa, le Thiangthlarau an i pehtlaihning kong buainak hi a vun i thok colh ve. Jesus Khrih a zum lomi hna zong nih biatak tein Khrihfami hna hi an fimthiamnak in an rak doh hna, cun Khrihfami hna chung lila zongin hi buainak hi an rak chuahpi, mah tikah Khrihfami hna Pacan pawl zongnih biatak tein an fimthiamnak in an rak doh ve hna.

Rome ah Sihni (Lawyer) a simi Tertullian timi pa nih hin Thumkomh (Trinity) timi ruahnak hi a rak chuahpi hmasa. Asinain, Jesuh Khrih a hmuhning a rak hman thlu ve lo. Sihmanhsehlaw, Thumkomh Pathian kong fehter hram aa thoknak cu a Lexander timi pa nih “Thumkomh Pathian Pathian pakhat sinak an i hrawmning a thuhsan zia” (The great mystery of Trinity in Unity) timi phung a rak chim. Arius timi pa nih a rak al i a timi cu, “Pa le Fapa le Thiang Thlarau hi an i ruang dih lo, Pathian lawnglawng hi hramthoknak le donghnak a ngei lomi a si, nain Jesuh Khrih cu Pathian nih a serchommi a si i hramthoknak le donghnak a ngei, mah caah cun Jesuh cu Pathian nak in a a niam deuhmi a si” tiah a rak ti. Nain Athanasius timi pa nih a hman lo tiah a rak doh, “Jesuh hi Arius nih a chimning nak (Pathian nakin) in a niam deuh ahcun zeitindah vawleicung mi hna caah khamhtu a si khawh lai. Minung mi hna nih khamhnak kan hmuhnak khawhnak cu Jesuh Pathian a sinak thawngin a si. Pathian lawnglawng hi khamhnak pe khotu dirhmun ah a dirmi a si caah Jesuh hi minung lawnglawng rak si sehlaw vailam cungah a thihnak hi hmual a ngei hnga lo. Jesuh hi Pathian a si caah vailam cung i a thihnak hi khamhnak pe khotu a si” tiah a rak ti. A.D 325 ah Arius cawnpiaknak cu a hman lo tiah an rak hlawt i Athanasius cawnpiaknak tu an rak pom. Mah hnu cun Jesuh hi Pathian taktak a si ko tiah an rak pomnak a si (Christianity through the Centuries by Earle E. Cairns, p. 128).

Jesuh Khrih cu Pa Pathian nak in a niam deuh timi pa Arius le a zultu pawl nih an chuah pi tthanmi cu, “Thiang Thlarau cu Jesuh Khrih nakin a niam deuhmi a si, thil dang pakhat hmanh tal loin sermi thlarau a si, vancungmi vialte hna lakah a rian a sang bikmi  a si, mah caah cun Thlarau a sinak hi Pa Pathian sinak le Jesuh Khrih sinak he aa dang in kan ruah awk a si e” an ti. Sihmanhsehlaw, Athanasius nih, “Jesuh Khrih hi Pathian a si hau zeicatiah cun serchom a simi minung hna nih serchommi a simi hna khamh khawhnak a ngei lo; Pathian a simi lawnglawng nih minung hi a khamh khawh hna. Cu ve bantuk cun, serchommi minung nih Pathian umtu-ziaza le nawl aa kan cawnter kho lo; Thiang Thlarau [bomhnak] lawnglawng in minung nih Pathian umtu-ziaza le nawl a kan cawnter khawh, a ruang cu Thiang Thlarau cu Pathian a si caah a si. Jesuh Khrih a si zongah, Thiang Thlarau a si zongah Pathian si hna hlah sehlaw khamhnak zong an ser kho lai lo i, Pathian umtu-ziaza le nawl zong a kan cawnter kho hna lai lo. Thiang Thlarau hi kan nunnak hrampi le sermi minung hna Pathian he a kan pehthleihtertu hna a si ahcun zeitindah serchommi cu a si khawh lai” tiah fek tein a rak dirpi tthiamtthiam. (Our Legacy: The History of Christian Doctrine by John Hannah, p. 85). “Cucaah Pa Pathian nih tlinghirhiar tein Pathian sinak a ngeih bantuk le Fapa Jesuh zong nih tlinghirhiar tein Pathian sinak a ngeih bantukin Thiang Thlarau zong tlinghirhiar tein Pathian sinak a ngei ve mi a si caah Pa Pathian le Jesuh Khrih upatnak le thangtthatnak kan pek hna tluk tein Thiang Thlarau zong kan pek ve ding a si” tiah a ti  (Christian Theology by Millard J. Erickson, p. 867).  Cucaah cun A.D 381 ah Arius le a zultu pawl cawnpiaknak cu a hman lo tiah an hlawt hna i, Athanasius cawnpiaknak cu an pom. Cu ti cun, Thumkomh Pathian kong cu fek tein ser cu a hung si.

Pathian Pakhat a Sinak

Pathian cu pakhat lawng a si ko ti hi Israel mi hna zumhnak hrampi a si. Nawlbia Pahra chungah, “Aa thawh i, ‘Sal nan cannak inn chung, Izipt ram chungin an chuahtu hna cu Bawipa nan Pathian hi ka si. ‘Keimah hleiin Pathian dang zeihmanh nan bia lai lo” (Exodus 20: 2- 3). Israel mi hna nih Pathian ah fek tein an i benh khawhnak hnga Pathian nih zeibantuk Pathian dah a si timi hi fiang tein Israel mi hna sinah aa phuang peng. Siasal nan bia lai lo tiah a timi hna nih hin Pathian lawnglawng zumh awk tlak taktak a si hi a langhter. Biakam Hlun ah siasal pawl hna biak hi Pathian nih a huat tuk timi fiang tein kan hmuh fawn hna, cun Pathian pakhat a sinak a langh biknak cu Abraham Pathian, Isaac Pathian cun Jacob Pathian timi hin a si—Israel mi hna an i dannak khun (identity) a si. Pathian pakhat a sinak fiang tein a langhnak bik cu, “Thei hmanh, maw Israel: Bawipa hi kan Pathian a si, Bawipa lanwglwng hi; (Deut 6: 4)” timi hi a si. Cucaah cun Israel mi hna nih an tuah ding cu, “Bawipa na Pathian cu na lungthin dihlak le na ruahnak dihlak le na tthawnnak dihlak in na dawt lai” (V5). Zeicaah ti ah cun Pathian cu pakhat a si caah Israel mi hna lak zongah i tthan-ttheknak le kuainak a um awk hrim ding a si lo.

Biakam Thar zongah, Paul nih Pathian pakhat a sinak hi fiang tein a chim ve, “Cucaah bawlnak sa ei kong ah cun hitihin ka ruah: siasal cu pakpalawng men an si ko, pathian an si lo, Pathian cu pakhat lawnglawng a si kha kan hngalh..sihmansehlaw kannih caah cun Pathian cu pakhat lawnglawng a um i amah cu kan pa, zeizong vialte sertu kha si i kannih hi amah ca i a nungmi kan si; cun Bawipa cu pakhat lawng a um i cucu Jesuh Khrih kha a si i amah thawng cun zeizong vialte kha ser an si amah thawng cun kannih zong hi kan nung” (1 Korin 8: 4, 6). “Pathian cu pakhat lawng a si i Pathian le minung kar ah remnak sertu cu minung Khrih Jesuh lawng a si, amah cu mi vialte tlanhnak caah a lu aa pemi a si. Cu nih cun, can a tlin tikah Pathian nih mi vialte kha khamh a duh hna ti kha a langhter” (1 Tim 2: 5- 6). Kaahin Pathian lawng hi a hmanmi a si i Pathian le minung karlak i remnak a sertu cu Jesuh Khrih lawng a si ti a chim duhnak a si. Biakam Hlun nih fiang tein Pathian pakhat a sinak cu a kan chimh i, Biakam Thar zong nih fiang tein a kan chimh ve. Atu cu Jesus Khrih le Thiang Thlarau zong Pathian taktak an sinak kan vun zoh cang lai—Thumkomh (Trinity) Pathian zeiruangahdah kan pom timi a si lai.

Pa Pathian rian:- Pa Pathian rian hi Jesuh Khrih le Thiang Thlarau rian nakin a sang deuh, zeizong vialte kan hrampi, a sertu, a thlahtu, cun khamhnak a thoktu a si.

Jesuh Khrih Pathian a Sinak

Pathian cu Pakhat a sinak kan chim cang i, a tu cu Jesus Khrih Pathian a sinak kan vun zoh lai. Cheukhat nih an timi cu “Jesuh nih Pathian ka si a ti bal lo” an ti i, Jesuh hi Pathian taktak a sinak an pom kho lo. Sihmanhsehlaw, Biakam Thar a dirhtu hi Jesuh Khrih a si, Jesuh Khrih hi Pathian taktak si hlah sehlaw Biakam Thar kan ngei lai lo.  Cucaah, tampi langhter loin Jesuh Khrih nih Pathian a sinnak a chimmi le Paul nih Jesuh Khrih hi Pathian a sinak a chimmi pahnih lawngin ka langhter lai. i) Jesuh nih Pa Pathian he pakhat an sinak a chim, “Ka pa le keimah cu pakhat kan si” (John 10: 30). Keimah nan ka hmuh le nan ka theih cu ka Pa nan theih le nan hmuh a si ko tiah a ti hna (John 14: 7- 10). Judah mi hna le Jesuh bia an i al lioah, “Biatak kan chimh hna, Abraham hlanah ka um cang,” (John 8: 58) tiah a ti hna. Mirang ca in kan tial cun, “Jesus answered, ‘Before Abraham was born, I am!’ Jesuh nih, “I was” a ti lo. “I am” a ti. Kaahin Jesuh Khrih nih Grammar a hman ning sullam a ngei. Greek Scholar Pa Leon Morris nih, “Before Abarham was born’ timi le  ‘I am’ timi nihhin sawh duh veve mi an ngei a ti: ‘Before Abraham was born’ timi hi hramthoknak a ngei; ‘I am’ timi hi hramthoknak le donghnak a ngei lomi sinak a langhter” a ti (The Gospel according to John: the English text with introduction, Exposition and Notes by Leon Morris). Kan ruahnak ah a vun chuak colhmi cu Pathian nih Moses sinah, “I am who I am” (Exodus 3: 14) tinak kha a si. Pathian nih Moses sinah “I am who I am” tiah a phuan bantuk in Jesuh zong nih, “Before Abraham was born I am” (Abraham a chuah hlanah ka um diam cang) tiah a langhter ve. Mah caah cun Pa Pathian le Jesuh hi Pathian an si—donghnak le hramthoknak a ngei veve lomi. Kaahin “I am” timi nih a sawh duhmi cu a zungzal in a um pengmi ka si tinak he aa khat.  ii) Philippians 2: 5- 11 hi Jesuh Khrih hi Pathian hrimrhim a sinak le minung kekte a sinak kan hmuh. Mithiang Paul nih, “Pathian sinak kha a ngeih zungzalmi a si ko nain hramhram in Pathian tluk si awk kha cuh awkah a rel bal lo…sal sinak tu kha aa lak (V6- 7). Mirang Bible ah cun form or nature of servant tiin aa ttial i, a sullam cu lai holh in cun “sal sinak” ti a si. Sining (Form/nature) timi bia hi Greek in cun pahnih a um: Morphe timi le Schema  in a um. Hikaa zawn ah hin Morphe hi Mithiang Paul nih cun a hman. Schema=form a sullam cu lenglang sawhsawh in ilawhnak menmen khi a sawh duhmi a si. Tun Tun le Kyaw Kyaw cu an muisam cun an i lo ngai men hnga, nain an lungthin putning le umtuning aa lo kho lo. Morphe=form asullam cu “thil pakhat nih a hmanmi taktakmi sinak a ngeimi” ti a si (Christian Theology By Millard J. Erickson, p. 350). Mithiang Paul nih a langhter duhmi cu Jesuh Khrih hi Pathian kekte a si ko nain a thling hirhiarmi minung sinak aa tlaih i Pa Pathian nawlngeihnak tang le midang caah tlinghirhiar tein nun duhnak thinlung a ngei tiah a ti duhnak a si. A dang in kan chim tthan ahcun, Jesuh Khrih hi minung sinak in aa toidor khawh tukmi nih hin Pathian a sinak fiang tein a langhter i, Pathian sinak taktak a ngeihmi nih hin thihnak tiang toi a dorter khawh venak a si. Cun Jesuh le Thomas an i tonnak  nih Jesuh Khrih Pathian a sinak faing tein a langhter ve, Jesuh nih “Thomas cu a thawh i, ‘Hika ah hin ra law ka kut hi zoh tuah hna; cun ka hnak kha ka tawng tuah. Zumh loin um ti hlah, zum cang ko,’ tiah a ti” Thomas nih cun, ‘Ka Bawipa le ka Pathian,’ tiah a vun ti (John 20: 28).

Fapa rian:- Fapa rian cu khamhnak hlawh a tlintertu a si. Pa Pathian nih Fapa cu a thlah i, Fapa nih a kan khamh, Pa Pathian hi khamhnak a timtuahtu a si i, Fapa hi vailam cungah khamhnak hlawh a tlintertu a si.

Thiang Thlarau Pathian Sinak

Jesuh Khrih hi Pathian si bantuk tein Thiang Thlarau zong hi Pathian a si. Pa Pathian le Fapa Jesuh Khrih he an tthawnnak, an sining le ngeihmi, cun sunparnak aa khat tein a ngeimi Thiang Thlarau a si ti hi Bible nih fiang tein a kan cawnpiak. Thiangthlarau nih Pathian sinak a ngeihmi phun thum in ka langhter lai: i) Thiang Thlarau nih Pathian sinak min a ngei:- Thiang Thlarau hi “Pathian” ti zong in “Bawipa” ti zong in auh a si (Lamkaltu 5: 3- 4). Peter nih Ananias kha hi ti hin a ti, “Thiang Thlarau na hlen a si e” a ti (V3), cun a vunzultu Bible caang ah khan Peter nih a vun peh tthanmi cu, “minung na kan hlen a si lo, Pathian na hlen tu  a si” a ti. Kaahin Peter nih Thiang Thlarau le Pathian min hi hmun khat ah a hman tti i a sawhter duhmi cu Thiang Thlarau zong Pathian a sinak hi a langhter. ii) Thiang Thlarau nih Pathian sinak le ngeihmi a ngeinak:- Pa Pathian nih a ngeihmi nunnak (Rom 8:2), dinnak (John 16:13), dawtnak (Rom 15:30), thianhlimnak (Ephe 4: 30), zungzal nunnak (Heb 9:14), khawikaa poah ah um khawhnak (omnipresence) (Ps 139:7) le zei zong vialte theih khawhnak (omniscience) (1 Cor 2:11) ti bantuk pawl hna hi Thiang Thlarau nih a ngei dih ve hna.  iii) Thumkomh min in tipil peknak nih Thiang Thlarau Pathian sinak a langhter:- Jesuh Khrih nih a zultu pawl hna sinah nawl a pek tak mi hna nih Thiang Tlarau hi Pa Pathian le Fapa he aa tluk in Pathian an sinak a langhter. “Cucaah cun, kal u law, khua za kip ah a ka zultu va ser hna u, Pa le Fapa le Thiang Thlarau min in tipilnak va pe hna u (Matt 28:19). Kaahin Pa le Fapa le Thiangthlarau min timi ah hin Grammar kalning zoh ahcun a palh, a ruangh cu min timi ahcun names (plural=pakhatnak tam chim duhnak) tiin hman loin name (singular=pakhat a sawh duhnak) tiin a hman.  Cucaah cun, Thiang Thlarau Pathian a sinak a langh lawng si loin Thumkomh Pathian pakhat an sinak (one nature/one essence) zong a langhter chih.Hi tiang ah ka langhter duhmi cu Pathian cu pakhat a si, Jesuh Khrih le Thiang Thlarau zong Pahtian taktak an si ko ti hi a si.

Thiang Thlarau rian:- Pa Pathian hi khamhnak a timtuahtu a si, Fapa hi Pa Pathian timhtuahnak hlawh a tlintertu a si, cun Thiangthlarau hi zumtumi hna sinah khamhnak a chuah pitu a si. Thiang Thlarau nih misual hna kha sual a phuat hna, an lung a pemter/fianter hna, cun a thlen hna—nun tthing chung in nun thar Jesuh Khrih zumhnak le nunnak ah a thlengtu a si.

Thumkomh Pathian Kong Fianternak

Thumkomh Pathian kong fianter hi a har taktak mi a si. Thumkomh Pathian tiah kan auh khawhnak cu Pa, Fapa le Thiangthlarau hna nih Pathian sinak tlinghirhiar tein an ngaih caah Thumkomh Pathian tiah kan uah, asinain mi tampi nih an i palh tawnnak cu Pathian pakhat a sinak le Pathum an sinak an vun fianter ah hin an i palh ttheo tawnnak a si. Bible nih Pathian cu pakhat a si a tinak a um i, Pathian Pathum an sinak zong a langhter chih. B. B Warfield nih a fianter ning: “A hmanmi Pathian Pakhat lawng a um, nain Pathian sinak ah a zungzal in le aa tluk tein Pathian sinak a ngeimi Minung (Pa, Fapa le Thiang Thlarau) Pathum an um, Pathian an “sinak” aa khat dih hirhiar, nain nunning dangdang an ngei.”[2] Minung Pathum timi bia hi i theih palh sual a fawi te, a ruang cu a dangdang in minung Pathum a sawh duhmi a lo ngai, nain a si lo. “Minung” (Pathian) Pathum timi nih a sawh duhmi cu, an rian in a danter hna (by their functions), nain “an sinak” cu aa khat dih. An rian an i dannak cu a cunglei ah a tawinak in ka langhter cang hna.

Thumkomh Pathian Kong Zumhnak a Hman Lomi Hna Pawl

Thumkomh Pathian kong hi nihin tiangah an ruahnak le an zumhning aa dang cio tthiamtthiam hna, nain Khrihfami hna kan tuanbia ah a hman lomi zumhnak a rak um i nihin tiangah aa pehmi hna tawi tein vun langhter hna ka duh.

Pathian sinak a ngeimi aa dangmi Pathian Pathum an um (Tritheism ):  Mah hi mi tampi nih cun an zum lo, nain Thumkomh kong ttial le chim hi a har tukmi a si caah mi tampi zong nih Thumkomh kong kan chim ti an i ruah lio zongah Tritheism ah a tla sual ttheo tawn. Pakhat sinak le Pathum an sinak hi tthen awk a tha lo timi theih a hau.

Pathian cu pakhat a si ko nain phun thum in aa langhnak (Modalism): Sabellianism ti zong in auh khawh a si. Sabellius nih hi cawnpiaknak hi a chuah pi. An timi cu, Pathian cu pakhat lawng a si ko nain Pathian tu kha phun thum in aa langh tu kha  a si ko an ti: a hmasa bik ah Pa Pathian in aa langh, cun Jesuh Khirih in a vun i langh, cun Thiang Thlarau in a vun i langh ti kha an zumh. Jesuh le Thiang Thlarau nih Pathian sinak an ngeihmi an zum lo. Matthews 3: 16- 17 ah fiang tein a chim, i) Jesuh Khrih Tipil a vun in khawh bak khan ii) Pathian thlarau cu tthuro bantuk in a rungtum lio kha a hmuh, cu lio cu, iii) van in aw nih bia a vun chim tthan. Cucaah cun, Modalism cawnpiaknak hi a hman lo ti fiang tein mah Bible caang nih hin a langhter. Arius cawnpiaknak cu a cungah Jesuh Khrih Pathian a sinak kong petlaiin ka chim cang i ka chim tthan ti lai lo. Cun a dang zumhnak hman lomi tampi a um ko nain an dawng tein ttial awk a tthat lai lo caah hi vial hi sarih seh.

 

Thumkomh Pathian: Pa le Fapa le Thiang Thlarau An i Pehtlaihning

Khrihmi hna an rak dir kaa in hremnak tampi an rak in-tuar ruangah Thumkomh Pathian kong hi ttha tein caan an rak pe kho ve lo. Duhsah tein thil sining tthat leiah a vun i thleng cuahmah ve tikah,  Pathian Pakhatsinak le Pathumsinak an i pehtlaihning tuak hram an vun thok ve. Pacan (Church Fathers) pawl nih Pathian Pakhatsinak le Pathumsinak  an pehtlaihning cu hi ti hin bia an donghter: “Thumkomh Pathian” (Three-in-one/ Triune God) (Christian Theology by Millard J. Erickson, p. 353) tiah an ti. Thumkomh Pathian kong hi Bible nih fiang tein a cawnpiak maw, cawnpiak lo timi ah hin biahalnak a um tikah fiang tein a cawnpiak lo nain a sawh duhnak cu fiang tein a lang ve. A tanglei bantukin an si.

1 Johan 5: 7 Thumkomh kong he pehtlaiin a chimmi a si. King James nih, “Vancung in tette chimmi cu Pa Pathian, Bia (Fapa) le Thiang Thlarau an um i, cu hna Pathum hna cu Pakhat a si” tiin aa ttial. Mah nih hin Thumkomh Pathian: Pathian Pakhatsinak le Pathumsinak a langhter. “Vanchiat ah, Greek an rak lehmi hi bochan awk a tlak tuk lo, a dang New International Version te hna ah cun Italic in a tangah Footnote  in an ttial” (p. 353), a ruang cu Greek an lehmi kha a fian lo caah Italic  in an peknak a si. Thumkomh Pathian kong a chimtu cu Matthai 28: 19- 20 hi a si. Nain mah kong hi a cungah ka chim cang i ka nolh ti lai lo. A dang a um rihmi cu 2 Corin 13: 14—“Kan bawipa Jesuh Khrih velngeihnak le Pa Pathian dawtnak le Thiangthlarau he i hawikomhnak cu nan sinah um ko seh.” Paul nih Thumkomh Pathian kong he pehtlaiin tampi a chim hna, nain catlap tampi hmangin ka langhter duh hna lai lo. Biakam Hlun chan zongah Pathian min an hmanning hi pakhatnak tam (plural) in hman a si, cu nih cun Thumkomh timi ruahnak a langhter. Pathian min hi Elohim tiin auh a si.

Cheukhat nih cun, Elohim (plural forms) nih a sawh duhmi cu Pathian a sunparnak le rumra a ngeihnak a si an ti. Biakam Hlun cawnnak ah Scholar pa G. A. F. Knight pa nih, “Ti le van zong hi pakhatnak tam (plural forms) in ttial a si ko. Ti dor khat te ca zongah pakhatnak tam (plural forms) in auh a si ko, rilipi zong khi pakhatnak tam (plural forms) in auh a si ko. Cu bantuk cun, Pathian hi pakhatnak (plural forms) min tam in an uahnak cu a si ve ko. Cu caah cun, pakhatsinak/chung ah idannak a ummi kha a sawh cu duhmi cu a si” tiah a ti (A Biblical Approach to the Doctrine of the Trinity by G. A . F Knight, p. 20). Thumkomh kong he pehtlaiin a um tthanmi cu, Genesis 1: 26, “Pathian nih atu cu, kan muisam keng in minung kan ser cang hna lai.” Pathian nih ka muisam keng in minung ka ser lai a ti lo, a mah tu cu, kan muisam keng in minung kan ser cang hna lai ti tu in a ti. “Kan” timi nih pakhatnak tam a sawh duhmi a si. Cun Genesis 11: 7, “Vung ttum hna u sih law anmah le anmah an i theihthiam nak hnga lo an holh vialte tthentthek dih hna u sih.” Isaiah 6: 8 ah, “ahodah kan caah a kal lai?” tiah Bawipa nih a ti. Hikaa zuan ah hin kan ruah khawhmi cu Thumkomh Pathian sinak a langhter ko ti khawh a si. Paul nih thlarau laksawng kong a chim ah, a timi cu, “Thlarau laksawng kan timi hi a phunphun in a um, nain a petu zu thlarau tthiamtthiam a si ko; a phunphun in rian ttuan ning a um, nain a rian kan ttuanmi cu Bawipa tthiamtthiam kha a si ko; rian ttuan khawhnak hi a phunphun in a um, nain ttuan khawhnak petu cu Pathian tthiamtthiam kha a si ko” (1 Korin 12: 4- 6).

A cunglei ah kan vun chim bantukin Thumkomh Pathian kong fiang tein Bible ah kan hmu lo, nainThumkomh Pathian kong hi hrial awk ttha loin Bible hmun tampi ah a langhter tthiamtthiam ve. Zeiruangahdah biaknak lei i Pacan (Church Fathers) pawl nih Thumkomh Pathian timi ruahnak le zumhnak hi an rak chuah pi timi hi al awk ttha loin Bible nih hmaan tuk in a cawnpiak caah a si.

Tahchunnak In Langhternak

Bible nih Thumkomh Pathian kong cu a cawnpiak ko ti cu kan theih cio ko hna nain an i pehtlaihning cang hi theih a har taktak mi a si. Thumkomh Pathian, Pa le Fapa le Thaing Thlarau kan timi hna hi Tun Tun le Kyaw Kyaw le Aung Aung hna nih mi dangdang sinak an ngaih bantuk le an i tthen bantuk in tthen awk le ruah awk an ttha lo. Thumkomh Pathian an i pehtlaihning fianter hi a har taktak, tahchunnak phunphun zong an pek lengmang ko nain Thumkomh Pathian fianternak caah an tling kho tuk hna lo. Thumkomh Pathian an i pehtlaihning a fianter bik ko tiah an ruahmi tahchunnak pahnih in ka vun langhter lai.

Dawtnak:- Dawtnak nih hin Thumkomh Pathian a fianter ngai ve. Augustine nih “zeitindah a cancan khat bak ah Pathian hi Pathum a si i, Pakhat zong a si fawn” timi ah hin “Dawtnak” in a tahchun. Dawtnak ah a duhtu aa tal, duhmi aa tal, cun a duhtertu hna aa tal a ti. Pa Pathian hi a duhtu a si, Jesuh Khrih hi duhmi, cun Thiang Thlarau hi a duhtertu hna a si. Mah a tlintertu cu Dawtnak” a herh. Cu bantuk cun, Thumkomh Pathian chungah pehthlaihnak a tuahtu cu “sinak” (one nature/one essence/one substance) kha a si.

Ni:- Ni hi Thumkomh fianternak caah an hman ve. Ni le a ceunak le a lumnak hi Thumkomh ah an tahchun ngai. A hohmanh nih Ni hi an hmuh bal lo bantuk in Pa Pathian hi an hmu bal ve lo. A sinain, Ni kong hi a ceinak hmangin a kong tampi cawn khawh a si bantukin Pa Pathian zong hi Jesuh Khrih hmangin tampi a kong kan cawn khawh ve (Heb 1: 3). Ni ceu a lumnak nih hin thilnung vialte caah tthannak le ngandamnak a pek bantukin Thiang Thlarau zong cu bantuk cu a si. Ni le a ceunak le a lumnak tthan awk an tthat lo bantukin Thumkomh Pathian hi tthan awk a ttha ve lo. Sitertu pakhat nih cun Ni le ceunak le lumnak pakhat ah a siter tthiamtthaim ko hna. Cucu, Thumkomh Pathian a sining cu a si ve. Sihmanhsehlaw, zeibantuk poah in Thumkomh Pathian fianter nak nih Thumkomh Pathian a thuh-sannak cu a phan kho hrim lo, minung khuaruahnak pin ah cun Thumkomh Pathian cu a um taktak ko. Augustine nih Thumkomh kong a ttial i a lung diriam in a ttial kho hrim ti lo, a timi cu, “Ka Bawipa, kan in hmuh taktak tik lawng ah aho na si kha fiang tein kan in theih khawh lai; kan in theih khawh taktak tik lawnglawng ah kan in duh taktak khawh te lai” tiah a bia a rak donghter. Thil-thuk sang taktakmi kan Thmukomh Pathian hmuh/ton hi zumtu nih cun kan i ngaih bik awk hrim a si ko.

Biadonghnak

Khrihfami hna kan zumhnak ah Thumkomh Pathian kong hi a hrampi a si. Thumkomh Pathian kong cungah a dang kan zumhnak vialte aa khing dih. Bible i kan Pathian cu Thumkomh Pathian a si, tthen awk a ttha lomi, aa thleng kho lomi, zungzal nungmi, zeizong vialte theitu, lian ngan bik, dawtnak ngei bik, a thianghlim bik, a ding bikmi, le chambaunak a ngei lomi Thumkomh Pathian a si. Thumkomh Pathian a si bantuk in, aa tluk tein kan biak ding, kan upat ding, kan tthangtthat cio hna ding an si.  Pa Pathian le Fapa le Thaing Thlarau sinah ah lomhnak zong kan chim ding a si, thla zong kan cam ding a si. A hleiin Thumkomh Pathian (Pa, Fapa le Thiang Thlarau karlak) chungah a ummi a tlingmi dawtnak le i hawikomhnak a um bantuk in Khrihfami hna chung zongah, Jesuh Khrih ah pumkhat kan si bantukin, kan i dawtnak le pumkhat/pakhat kan sinak langhter a herh taktak.

[1]Pathian sinak ka timi nih a sawh duhmi cu “same substance” or, “essence” or “one nature” ti hi a si lai.[2]B. B Warfield, “Trinity,” The International Standard Bible Encyclopaedia, ed. James Orr (Grand Rapids: Eedmans, 1930), 5: 3012. (“There  is one only and true God, but in the unity of Godhead there are three coeternal and coequal Persons, the same in substance but distint in subsistence”.