CHIN MIPHUN LE FIMCAWNNAK

Za Biak Thang

Kawlram cu ram`hen pasarih le ramkulh pasarih tiah `hen a si. A dang ram`hen le ramkulh kan zoh ahcun an ram ah thil an chuak dih ngawt. Sui, lungvar, mirang vawlei (cement), lung meihol, zinan, facang, thingthei hanghnah le tisik anhnah an chuak hna. Kannih Chinram ah cun zeihmanh a chuak lo ti tluk a si. Thakbare a chuak ti sih law innchungkhar khat pawcawmnak hmanh kum a chiat ahcun kan hluhchuah kho lo. Cu hleiah kan cozah nih kan nuhrin covo le biaknak tiang an kan sawksam. Kan ram ah fimnak mei a ceu lo caah duh poah in an kan tuah ngam. Cucaah cun, Chin miphun nih miphun dang cungcuang kan si khawh nak ding ah siseh, zalonnak duhdim kan hmuh khawh nakding siseh, kan Chinram hi kanmahte in lai kan i rel khawh nakding kongah siseh, fimcawnnak hi biatakte in thazaang kan pek a herh. 

Chin miphun nih fimcawnnak leiah hin vawlei (secular) lei nakin Baibal (Theology) lei tu hi mizapi kan lungthin chungah hmunhma a khuar deuh. Cu lungput kan ngeihnak a ruang tampi a um kho ve. Chinram ahcun vawlei fimcawnnak i lim dih hnu zong i, rian tlai loin a vaivuanmi tampi kan um ruang zongah siseh, khrihfa kan si bantukin tuukhal (Pastors) hna `ihzah upat an ton ruangah Baibal sianginn kai i, pastor `uan duhnak lungthin he Baibal lei cawn duhnak ti bantukin a ruang tampi in a phunphun a um ko lai. Chin miphun lungput ah a rak ummi cu: Chan khatnak ah ralkap hi pasal dingah rak thim a si. Chan  hnihnak ah Pastor a si i, chan thumnak (atu chan) ah cun ramdang kalmi pa kha pasal dingah thim an si. Cu nih a langhtermi cu vawlei lei (secular) cawnnak hi cu kan lungthin put ah a rak um hrimhrim lo tinak a si ko. A ngaingai tiah cun kan nu pawchung kan hong chuah khin vawlei sinak he kan i sengtlai colh. Vawlei he kan i senghtlaih tikah vawlei fimnak kha kaltak awk a `ha hrimhrim lo. Kan ram ah zalonnak duhdim hmu hmanh usih law vawlei nih a kalpimi fimthiamnak kan ngeih lo ahcun kan sersiam kho ti lai lo i, miphun dang nih hong sersiam a hau hnga. An hong sersiam tikah miphun dang kut tangah kan tla `hiam`hiam lai i, sal dirhmun kan phan `han ko lai. Chin miphun nih vawlei fimcawnnak thinlung kan ngeih hlan ah miphun dang cu vawleicung fimthiamnak a sannak ramah an rak per choi dih cang. Cucaah cun, vawlei lei fimnak hi Chin miphun kan lungput ah hmunhma khuarter caan a za cang.

Chin miphun nih fimnak kan cawn tikah a fawizannak (Shortcut) tukin kan cawng hna. Kan inn chungah tleu zekzuk in buaih luchin he aa tar ahcun a za tuk in kan theih i, kan hna a ngam tukmi hi kan tlaunak hrampi pakhat a si. Buaih luchin nih ram a sersiam kho lo. Cucaah cun fimcawnnak timi ahkhin thiamnak hi chap a hau. A ngaingai tiah cun fimnak tel loin thiamnak lawngnih mi a hruai ahcun mualphonak a si i, `henhmalnak zong a chuahpi. Thiamnak hi fimnak nih a dirpi ding khi a si. Mizapi cu thiamnak kan cawn tikah fimnak kan thlau ta tawn. Fimnak maw thiamnak maw pakhatkhat kan thlau ta ahcun kan fimcawnnak cu a pemmi umbel chungah ti chiah he aa khat ko. Kan fimcawnning hi kan lung a puam cingling liopi khi a si tawn. Ralkap zongah khin senkhat senhnih nakin bohnih le bothum pawl khi a chawnhbiak an nuam deuh an ti. Kuat (Karate) a cawngmi zongah thla thum li a cawngmi nakin taisawm nak (black belt) a hmumi pawl khi an i sikvuak a tlawm deuh an ti. 

Chin miphun chungin fimcawnnak ah Ph.D. le Doctor tiang a phanmi an tampi nain kan ram caah zapi ko cu mah kutke tein ahohmanh a dirmi an um lo. Hlan pupa hna cu anmah kut chuakte bakin an duh herhmi pawl an rak i ser chuah khawh. Zu dingmi an si nain miphun dang kut chuak zu an banh lo. Anmah zu sermite zupi le zuhui an ding. Anmah kut chuakte meithal an ser. Zu va ngacel i zalh an duh ah siseh, chumhchuannak lei zongah siseh anmah thluakte chuahmi in an hman. Lai paih kan timi hna khi aho miphun hmanh an rak i sawm lo i, anmah thluakte in an hmuhchuahmi a si. Zeipoah ah anmah kutke chuakte an hman. Atu chan minung nih, “Zeihmanh hngal lo, hlan pupa mihrut, thing le lungkip khuachia an bia, ” tiah hla kan hei phuah rih hna. Anmah kutchuakte in an tahmi Lai thil hmanh khi tuchan minung kan thluak nih a banh khawh lo ruangah kan duhning poah in kan sawksam dih. Lai thilpuan an tahmi thawitenh hna khi khuaruahhar in aa dawh. Kan Lai thil a phanhnak kip hmun le ram ah mithmai `ha a tong. Chim duhmi cu zeihmanh hngal lo mihrut kan timi hna hmanh nih miphun dang vanhai loin anmah kutke chuakte an banh lioah kannih IT chan e, globalization chan ee! aa timi nih kan fimcawnnak hi kanmah kutke tein dirkhawhnak tiang a kan pe maw? ti hi ruah lo awk a `ha hrimhrim lo. 

Chin miphun hi ralzaam dirhmun in kan um i, ramleng kipah kan perchoi hi Pathian nih dan a kan tatnak a si, ti rumro lawng in ruah dih awk a `ha lo. Pathian nih kan ram chungah zeihmanh a chuah ve lo tikah a thluachuah kutka an kan onpiak i, vawleicung khuaza kip ah kal hna seh law, an Chinram ah fimnak lungvar chuak seh ti an kan duhpiakmi zong a si kho ti hi kan lungthin chungah kan chiah hrimhrim a herh. Chin miphun ralzaam kan i dornak New Delhi le Malaysia hi fimcawnnak ah a `ha tuk nain kan cawng duh lem lo. Ramthumnak (Third Country) kal lawng kan cuanh tikah Khrihfabu ah siseh, zatlang nun ah siseh, Chin miphun chungah buainak tampi a chuak. Ramthumnak ah hin hei kal kho loin um sih law, kan Chinram hi zeidah kan phurh hnga. Ruah a hau. Takro in kan tlung ngam lai maw? Ramthumnak a kal cangmi hna zongnih fimcawnnak a sangmi ram ah kan phanh hi Pathian nih kan ram sersiam a duh cang ti thei loin kanmah duhning poah in khua kan sa hna. Fim cawnnak nemmam kha cu kan lungthli pel hmanh ah kan chia kho ti lo. A ngaingai ti ahcun fimthiamnak tel loin ngaihchiah chawva in Chinram kan sersiam kho ngai hnga maw? Kan fale nih cacawn kan duh an ti hmanh ah cacawn a thlauh rihmi nu le pa kan tlawm ti lo. Kan  harsat tuk ruangah rian`uan dingin kan kham hna zong a si men lai. Sinain, mah lungput kha cu cikkhatte ca lawng a si. Zungzal a hmun kho dingmi sui bel kan ngaih a hau. Cu sui bel cu fimcawnnak hi a si. Rang tukin a tlimi chan tiluan chung i, kan i hnim tikah tinawi le tifim an luang ti. Mah cu tifim le tinawi kan thleidan khawh nakding ahcun fimcawnnak kan ngeih hrimhrim a herh.

Chin miphun nih fimnak kan cawn tikah kan lungthin a tenau tuk. Tei kan rial kho lo. Kan mitthli tlak a fawi tuk. Kan sifak ngai nain sifah harsat kan tuar kho lo. Rethei kan tuar kho lo. Voikhat hnih rawl-ei lo kha thih tluk ah kan ruah. Kan i tinhmi fian lo buin ca kan cawn tikah pingpalo kan su lengmang tawn. Jesuh chuah a lawmtu dingmi ni chuahlei mifim hna zong kha lam a hruaitu hna van arfi an kaltak ruangah Herod siangpahrang nih kum thum tang hngakchia thah dih dingin nawl a peknak hna a si kha mu. Chin miphun nih tinhmi taktak sehchih buin thil kan tuahmi hi kutdong khiah tluk hmanh a si lo. Pawngkam zohchun in thil kan tuahmi tu hi a tam. Hawi tuahmi poah tuah kan duh ve i, an i mak le kan i ma ve, cucu kan lungthin putning cu a si. Fimnak kan cawn tikah mizapi nih `ihzah upat pek ding lai lawng kha kan thinlung ah kan rak i pawi chihcia tuk cang. Cunih a von hrinmi cu tlawmpal kan hong thiam tikah kan aw chuah aa dang, kan ban thui aa dang i, kan mit au a reng cang. A theipar lawng kan cuanh tikah a hram a simi harnak kha kan tuar kho ti lo. Kan nule nih hnukthlum an rak kan dinhnak kan ram hi sersiam duhnak lungthin he fimnak cawng loin mi kehleng phelh duhnak lungthin he fimnak kan cawng hna. Kan lungput le khuaruah a bit deuh ruangah kan mithmai kaa thil pinah thil dang ruahchih kha kan thluak le khuaruahnak nih a ban kho ti lo. Hruhnak, uahfaihnak, covo rialdipnak, sifahnak, biaknak zalonlonak chungah hin a kan luattertu cu a puitlingmi fimcawnnak hi a si. Thil dang zeihmanh nih a kan luatter kho lai lo. Pathian zongnih thluachuah pek awktlak a simi hna cung lawngah thluachuak a pek ve hna. Israel miphun kha kan mithlam ah cuanter peng hna usih. 

Chinram ah Chin miphun a kan cawm khomi thil zeihmanh a chuak lo. Ram`hen dang le ramkulh dang ta kha va banh lengmang an hau. Cu ti miphun dang ram thil kan va banhmi nih pemnak maw `hekdarhnak hna kha kan thinlung chungah hram a thla i, a mir cang. Miphun dang ram thilchuak kan banhnak nih kan chin ram zaamtak lungthin a kan ngeihter. Fimnak kan ngeih lo ahcun hngarmi si loin hngartu kan si peng lai. Cu a mirmi cu a `han i theipar a chuah manh hlan ah a hram kan phelh kanh a herh. Fimthiamnak kan ngeih lo tikah mah hi harnak le buainak hi kan phisin kho ti lo.

Pathian nih thluachuah kutka a kan onpiak hi kan Chinram ah fimnak lungvar chuak seh ti a kan duhpiak caah refugee in ramdang kip ah kan perchoinak hi a si. Sui, le lungvar nakin fimnak lungvar man a ngei deuh. Cucaah cun ramchung he ramleng he kan umnak hmun cioin kan Chinram ah fimnak mei kan ceuter i, fimnak lungvar kan chuahter lawngah kan ram ah a cangmi hna hi kan phisin khawh lai. Fimnak kan cawn tikah thiamnak thlau loin teirialnak, hacang rialnak le miphun le ram sersiam duhnak lungput he kan cawn a herh. Cu ticun kan ram ah a man khiah khawh lomi fimnak lungvar a chuak lai i, fimnak mei nih a kan ceuh tikah cun kan ram cu eden dum pahnihnak ah kan ser khawh ko lai.

+++