Hlan Lio Mifim Hna Bia

Homer

1. “Teirulchamnak  hi aa tim cuahmahmi hna caah cun khuaitizu nakin a thlum deuh suaumau”.

2. “Mi pakhat hi zeitindah a thih  tinak nakin zeitindah a nun titu hi thil biapi deuh a si”.

3. “Carel na duh lo chung poah paoh  zeitikhmanh ah mifim na si kho bal lai lo”.

4. “Thil i cinkenkhawhnak timi hi thinlung pek tein ngeih, tuah le zohnak in a hmuhmi a rak si”.

Thomas Hobbes

1. “Na ral cu kutpi hmeh pakhat tluk hmunhma na pek ahcun kutpi panga hmeh tluk aa lak ko lai”.

2. “Caan le thilsernak company nihcun nifa tein hngalhnak thar an chuahpi zungzal ko”.

Karl Von Clausewitz

1. “Raldohnak timi hi zeidang siloin ram pakhat nih a kalning (policy) pehzulhnak ah a hman mi hmanrua dang sawsawh khi a si ko”.

2. “Raldohnak hi ramkhel rian he then awk a tha lo”.

Quintus Horace Flaccus

1. “Midang ruahnak na cheuh tik paoh ah biatawi tein va chim zungzal”.

2.  “Thinhunnak hi caan tawi hruhnak a si. Cu caah na thinhunnak kha uk izuam. Na uk lo ahcun a mah nih an uk ko lai”.

3. “Zumhawktlak mi sinak hi dinfelnak i a farnu a si”. 

4. “Mi pakhat nih midang ngeihmi cungah hnahchuahnak a ngeih ahcun cu pa cu amah ngeihmi thil cungah hnangamnak a ngei lomi a si tinak a si”.

5. “Nu le pa nunzia dawh cu fale caah rosunglawi a si”.

5. “Hngalhnak aa tel lo ahcun thiamsannak cu ralthuam ttha tein thuamhmi dinfellonak bantuk a si”.

6. “Ka si cu a fak ko nain leiba ka ngei lo”.

7.  “Kaa tinhmi cu keimah hi kiangkap thil i teiter siloin kiangkap thil a tlaithiamtu si hi a si”.

8. “Thihnak nihcun amah sin in thih ttih ah a zammi kha a dawi hna”.

9. “Rumnak nihhin a ngeitu cu a cawn hna lo. A uk tu in  a uk tawn hna”.

10. “Dantaknak cu sualnak nai tein a zultu a si”.

Victor Hugo

1. “Mifim pawl nih harnak chungah a um lio mi hna caah hnemhnak biazai an chim tawnmi hna hi an relmi cauk chungin pei a si cu”.

2. “Minung nih kan chambau mi hi thazang si loin a tuah duhnak thinlung tu a si deuh”.

3. “Minung hi kanmah tuahsernak tefa lawng te kan si”.

4. “Nunnak cu a tizu ah dawtnak a simi pangpar bantuk a si”.

5. “Ralrinnak hi fimnak i a fa upa bik a si”.

6. “Phaisa bawm ah phaisa a dih cang ka in lungthin buaihram aa thok”.

7. “Biafak le biakha hna cu  zeiset a si lomi thil ruangah chimmi an si”.

8. “Hmaimilhkhawhnak hi biaknak ttha bik a si”.

Henrik Ibsen

1. “A hohmanh i bochan loin amah ke tein a dir khomi hi vawlei cungah mitthawng bik a si”.

2. “Hi vawlei ahhin minung caah a hmunmi thil zeihmanh an um lo; cu caah na hlawhtlin lio caan ah va porhlaw hlah law na tlakchiat lio caan zongah beidong tukin va um hlah”.

Thomas Jefferson

1. “Na thin a hun caan ah zeibia hmanh na chim hlan ah voihra tiang va rel hmaisa law naa lawmh tuk caan ah voi zakhat tiang va rel hmaisa tawn”.

2. “Nawlbia zulh hi nawlbia sernak in a biapi deuh”.

Samuel Johnson

1. “Thil lianngan cu thazang in siloin lungsaunak tuin tuah an si tawn”.

2. “Mivialte a thangtthattu cu a hohmanh a thangtthatlotu a si’.

3. “Thathu mi na si ahcun nangmah lawng va um hlah, nangmah lawng ummi na si ahcun na tha va thu hlah”.

William Wordsworth

1. “ Lawngmawngtu nih thilchia le tilet dohnak caah a hman mi cu lungtthawnnak a si”.

2. “A dikhman mi tumtahnak, zumhawktlak tein pehzulh mi cu upattlakmi thil pakhat tuahmi  bantuk a si”.

Immanuel kant

1. “Minung ser a rak sinak thing bantuk in a kerhkawi mi chung

cun zeitik hmanh ah a dingmi thil cu ser in a um kho bal lai lo”.

2. “Biaknak dikhman taktak cu pakhat lawng a um sihmanhsehlaw zumhning cu tampi a um kho ko”.

3. “Zumhning phung cawnpiaknak a thih ni cu nunziatha chuahnak ni a si”.

Malala Nih Gaza Sianginn Saknak Ding Ah $50,000 A Hlut

 Naite ah Nobel Peace Prize laksawng a cotu Pakistan nungak no Malala nih, Hamas le Isreal ikahnak ruangah hrawkmi, Gaza  Sianginn saknak dingah $50,000 a hlut tiah NBC News nih a tarlangh. October 29,2014 ah Malala nih World’s Children’s Prize timi laksawng zong pek a si i, Sweeden khuapi Stockholm ah amah bak nih a va lak.

Cu tanah Malala nih “ Palestine hngakchia pawl nih an tuarnak khi a fak tuk. Palestine hngakchia pawl le vawleicung i hngakchia zate nih an herh bikmi cu, cawnnak le pawngkam ttha a si. Cawnnak lo cun zeitik hmanh ah remdaihnak (Peace) timi a chuak kho lai lo. NBCNews

Boko Haram Nih Hngakchia Minung 30 A Fir Than Hna

Nigeria misual pawl, Boko Haram hruaimi nih an ram chaklei khuate pakhat hngakchia minung 30 a fir than hna. Misual pawl hi April thla ahkhan sianghngakchia, nunau le tleirawl minung 219 a rak fir hna ruangah cozah le khua pawl nih an fale chuah dingin an doh peng.

Kan hnu ninga ni le niruk ni ah Boko Haram hruaimi misual pawl nih Borno State i Mafa khua ah ralthuam tling he an va doh i khuachung hngakchia minung 30 an fir hna tiin khuachung hruaitu pawl nih an chim. An fir mi hngakchia pawl hi pa hngakchia le nu hngakchia kum 11 cunglei an si.

Mafa local government chairman Shettima Maina nih “Misual hngakchia pawl hi ramtang an hmunpi bik ah an kalpi hna i, an ralkap caah hman dingin an timhlamh hna” a ti. Misual pawl nih Caw 300 zong an fir chap.

Ningani ah misual pawl cu Borno State in Ndongo khua an doh i, mi 17 an thah hna. An thil ngeihmi pawl an firpiak dih hna hnu ah khua zong ah an khangh viar. Khuachung mi tampi an khua pawngah an zam hna. Kan hnu kar ah Boko Haram hruaimi pawl nih Adamawa state ah Kristian khua pahnih an doh i nunau 60 an fir hoi hna.

Maina nih an ram chaklei i a ummi Boko Haram misual pawl cawlcangh ning hi nawlngeitu pawl nih ngaihsak duh lo a ti. Voi tampi khua chung ah harsatnak kan tong nain tuni tiang ah cozah ralkap nih zeihmanh an tuah lo a ti. Source; Chinlandtoday &Y!news

Febuary 24, 2008 Ah A Luangmi Biangno Mitthli

By; Shwe Myint

Khuasik a hung reh tlangcung i chum a zam tawnmi kha an hung lo pah ziahmah cang i Febuary thla dih cun faiceu le Vaurawng par hna nih meiphang le khuadi romei tangah een ciciai tein par hram an thok ve cang hna. Cu lio caan ahcun tthal nilin nihcun intuar khawh loin lin kaw, inndai tang le ngaidem tang i um hmanh ah, kawl nilin nihcun celh awk a tthat lo caah thingkung le ramkung vialte hna zong nih an celh ve lo i an hnah hna cu an uai riangmang i cu ti  cun an hnah hlun an tthilh lio caan te a si.

Ti ngahringdawi tawnnak tivakuang hrawn ah leng le val khuptthirual hna he kehthei kumkual hrawn tawnnak tlangsang cung i thinghluaimin kung cung in lenglen va hramthiam tlerlung le nulo cilio vaa, Fiakfairok hna nih lunglen chialmal te le lungzur kiarmar tein hram hna maw? An hram thawng ngaih tikah hin dawtmi le dawtu hna he rak tlonlen tawnnak hmun hna ah dawtmi le dawtu um ti loin mahte lawng nehhnu zungtthing van ttol tthan tikah lungkuai ngaihchia in hi vawlei ah dawtu lo len a har tuk hringhran ko e…. tiah awn hna sehlaw cu bang! Tthennak a tongmi ngaknu tlangval pawl hnathlam ahcun dawtmi zuuntlem in an hram mi aw… khi a lo ee..

Cu lio caan te ahcun Vakok nun ngei ram le miphun dawtmi caah nunnak pek in rianttuan dingah zumhtlak te in fimthiamnak a cawngmi Laitlang valpa  Mg Titsa le Mah Kung Myiat ngaknu te cu lungkhat thinkhat in an rak tlonglengtti tawn ko nain vawleicung khua caan hna le thil sining hna nih an idawtnak le an sining cu a liam i thil sining hna nih an idawtnak le an sining cu a liampi hna i Mah King Myat cu atu chanthar Laimi phun sinah a thangmi zilthli nih a hranh ve i Dollar chawva hmuhnak ding, miphun ramdang ah Laica tangli awng loin sal rian a ttuanmi valkhaat nih Mah Kung Myat sunghno a nu le apa thinlung cu Dollar chawva in ttemttawn cang kaw sal rianttuantu vaalkhat sin ahcun liamter an zalh cang.

Mah Kung Myiat cu khua zaza a ruat. A dawttuk mi Mg Titsa

hlawt riangmang in nu le pa nuamhnak ding caah tiin nu le pa lungthlin mi valkhaat sin i liam ding cu a ruat kho  hrim lo. Cucaah ihkhan dang cung i a zau zongah hngilh merem loin  mitthli he lawng lungkuai in a hram cang e.. An idawtnak dah nih ttulhri ttem bang fektuk ve cang kaw…. Mah Kung Myiat nihcun a dawttuk mi Mg Titsa tthen riangmang in nu le pa tha-olnak caah le cikkhat awr-thi hnimnak ding caah tiin hal lomi tikik din cu a ruat kho ve hrim lo i chun zan in ka zeizawn a fak ti hmanh hngal loin le sunghno a nu chuanrawl dum hmanh zuam ti lo in  hram ai cang.

Mah Kung Myiat cu a nu le a pa nih Mg Titsa hlawt in Dollar, chawva  ngei vaalkhat sin i liamter an timh mi an thinlung put cu a ngantuk cang caah Mg Titsa he duh in ttuanzai reltti ding i dawtnak bia an tiammi vialte le a tthen sianlonak a nu le pa sin i chim ding le phuan ding cu a ngamh hrim lo. Cu ticun caan sau nawn a tuar hnu ah chim lo le phuan lo awk a ttha ti lo caah a dawttuk mi Mg Titsa he tthen ti lo dingin bia an tiammi le a tthensianlonak vialte cu a chimh hna. Sihmanhsehlaw, a nu le pa thinlung cu dollar chawva nih ttemttawn tuk cang kaw…. Zeiti al len zongah san a tlai kho ti ding a si ti lo. Cu caah Mah Kung Myat lunglawmh ti ni a ngei kho ti lo. A dawttuk mi Mg Titsa sin i  a sicanning le a nu le pa lungput chimhruah ding le a ttih ngai fawn. Sihmanhsehlaw, chimlo le phuanlo ding cu a si khawh ti lo caah a dawttuk mi Mg Titsa valpa sin ahcun a lungfahnak  le a tuarnak vialte chim ding le phuan dingin a va kal. An tlonlentawnnak hmun-hma le Pangpardum ah anmah te lawngin lam cu an va leng tthan. Ni le thla, kum le caan hna cu liam in ithleng ko hna hmanh sehlaw, an tlonlentawnnak hmun le hma le Pangpardum hna cu voidang tawn bangin an rak hmun ve ko nain ngaknu thinlung chungah  nuamhnak a leng kho ti lo.

Tizu par tlan vate hna le palep, khuaivah pawl hna nih an duhmi par sinah nuam in an lengtti i an tizu par cu an tlantti hna.  Cu lio caan ahcun duhmi tizu par tlan kho ve loin dollar, chawva par tlan dingah nu le pa nih fialmi Mah Kung Myat cu a lungthin chungah nuamhnak thlam a leng kho hrim ti lo. A lung nuamhlonak vialte cu thuh len zongah kaa chim phuan hau loin a mitthli nih a phuan. Va aw-dawh hram thawng nih a thinlung cu khehkhuai dih a zalh cang. Cucaah tlangvaal pa Mg Titsa nihcun “ ka dawtmi ka far aw…. voidang ahcun nuam chialmal in pei kan lentti tawn kha…. Atu zeiruangah dah nai nuamh khawh lo ee.,, Na cungah ka palhnak a um caah maw a si? Kan dawttuk ko dah kaw…. Na cungah ka palhnak a um sual a si ahcun rak ka ngaithiam ko law”.. a hun ti.

Mah Kung Myat: ka dawttuk mi ka tta Mg Titsa aw … na ka dawtlo ruang le ka cung i na palhnak a um ruangah ka ngaihchiat mi a si lo eee….. Sunghno ka nu le pa nih miphun dang sin i sal riantuannak in a rak  tlungmi val sinah liamter an ka timh i a si kho lai lo ka ti hna zongah an ka hnek peng i cu pa cu ka hmuh bal mi zong a si lo caah tonter hmasa an ka timh i cu hnu ah thit-um puai cu tuahte ding a si hnga an ka ti. Cu caah hi thluk in na cungah dawtnak thinlung ka chiah  hnu i nu le pa lungtlin mi val dang ttang pom ding cu ka ruat khawh lo caah zaan ih merem lo le sunghno ka nu chawnrawl dum zong zuam loin ihkhun cung lawngah hram in kai lawng le tawn ee.. Nang nih le ka cung dawtnak na ngeihmi ruangah zeitluk tiangin dah harnak ton le tuar na ngamh ti zong ka thei fawn ttung lo i ka thinlung hi meihma linh bangin a lin e e.. Nu pakhat si ve nak i ka tuarnak hi ka theihpiak ve law… kai lawm tuk hnga a hun ti. Nang kan dawt ruang i kan tthen sian lo ruangah nu le pa sinah thih ngamh in va cawl ning law, ka caah nangmah nih  na ngamh ve ttung lo ahcun ka caah thihnak sivai ah a cang hnga. Cucaah na dawtnak thinlung kan hal ko. Fiang tein rak ka chim law kai lawm ko hnga.

Mg Titsa: Vakok nun ngei Mg Titsa thinlung ah tthenhmal khawh

awk ttha lomi bia… chim le phuang hau mi a hung chuak cang. A dawttuk mi Mah Kung Myat he an iton hlan in ram le miphun, khua mi Khrihfabu caah le Pathian min sunparnak dingah tiin fimthiamnak cawn le a bia thiang cawng dingin thinlung chung bia khiahnak a rak ngei cang i fimthiamnak le a biathiang a cawnmi cu a dih deng cang fawn. Cu lio caan ah chantling, tartlung le lucung khupchuan tiangin hi vawlei ah tthen hin ti loin lentti le  nuntlang dingin a dawt ve cang mi he hlawtmi le kaltak mi thil ngei loin cun conak lam cu a har tuk cang fawn. A lu a khun, a dawttuk mi Mah Kung Myat cu a van zoh i mitthli he… ka dawttuk mi Mah Kung Myat aw kei nih na sin ah chim le phuan ding ka ngei ti lo ka dawtnak ka thinlung cu kan chimh dih cang i na hngalh dih cang mi a si. Nang cu  par ttha vialte lakah tartlung le lucung khupchuan tiangin hi vawlei i nuntlang dingah kan thimmi na si ko nain nang kan ton hlan le kan hmuh hlan in ram le miphun, khuami Khrihfabu ca le Pathian min sunparnak ding caah ka nunnak hman dingin fimthiamnak le a bia thiang cawng ding ah biakhiahnak ka ngei cang i cu bia kamnak in  ka cawnmi zong ka dih deng cang fawn. Cucaah cu thil tu cu hrawh awk a si kho lai lo. Cun kei he kan ico a si ahcun mi nih thangchiatnak le soiselnak tampi na ton lai. Midang caah nunnak ral a herh lai i vulei ah rumnak le chawva in nuamhnak kan ton lai ti cu zeitik hmanh ah a um kho lai lo ti kha na hngalh a herh mi a si. Cucaah nangmah nawl a si ko hnga.

Mah Kung Myat ngaknu dawhte cu a thinlung a khehkhuai tuk i  iik lengmang in a hung ttap i a biangno te cungah cun a mitthli fimte cu an hung luang hna. A dawttuk mi Mg Titsa ttangcung ahcun a lu cu a hun beh i ngam tthan a zal thiam ding a si ti lo. Cucaah tlangvaal pa  nihcun a vun kuh i ka dawttuk mi Mah Kung Myat zeiruang ah dah cu ti cun na lung a fah i na ttah ee…. Kei nihcun kan dawttuk ko ttung nangmah cu lungkuai i a ttap ding na si ttung lo. Lengdang sin i khundim zal tim ning law cu.. na ngaihchiat awk zong a si ko hnga. Sihmanhsehlaw, atu cu nangmah cungah zeizong te a ummi a si caah lungnuam tein duh thimnak nawl a ngeimi na si. Cu na duh thimmi ah kei ka tling sual lai lo ti phantu ah le keimah hlawt in val dang ttang na pom a si tu ahcun keimah nih nang zun tuar in mitthli he hram buin ka ruang uai ko hnga. Na ka dawttak a si ahcun nang caah phan awk zeihmanh a um lo a hun ti. Cu ticun lung nuamlo ngaiin zanlei ni liam ai zalh cang caah cu ni cu an itthen.

Mah Kung Myat ngaknu dawhte le Mah Kung Myat le a nu le pa nih miphun ramdang ah Laica tangli hmanh awng loin sal rianttuannak in dollar, chawva he a rak tlungmi valpa he hmuhtonnak cu an tuahpiak hna. Cuticun zalam tlangah nu le pa lungtlinmi valpa he cun an leng i cu lio caan te ahcun dollar ngei pa nihcun kei he zungzal run inn nuam lenttinak ding caah dawntu zeital a um maw? Dawtmi dang hna na ngei maw? a hun ti. Ngaknu dawhte Mah Kung Myat nihcun ka sinak na  ka hal caah kan chimh lai. Dollar chawva  ka ngeih ruangah ka cungah dawtnak a ngei lai tiah ka ruat hlah. Nang kan ton hlan in dollar chawva mitthi loin ram le miphun, khuami Khrihfabu ca le Pathian min sunparnak ding caah nunnak hman dingin fimthiamnak le Pathian bia thiang a cawngmi val dawhte Mg Thitsa ka ngei cang. Cucaah rak hal in ka lungfahnak ding tuah rak tim hrim hlah law tiah zangfah kan nawl ko a hun ti.

Sihmahsehlaw, Dollar chawva ngei valpa nihcun Mah Kung Myat colo ding cu a ruah khawh lo caah dollar chawva cun a nu le a pa lungthin cu fek chinchin in a hun ttem hna i a nu le pa nihcun hramhram in an hnek cang. Cucaah Mah Kung Myat cu a lung buai ning aa chawnh chin lengmang. Nikhat cu a dawttuk mi Mg Titsa sinah a va kal i nuam in an tlonlen lio ah dollar, chawva ngei hngartlai tum le a chung le pawl nih hnuk tlai lio cawfa no a pi he hramhram in an tthen hna bang. Mah Kung Myat cu a baan in in hun hruai i inn lei ah an ttin pi. Cu ticun mithli he cu ni cu an ttian tthan hoi. Cucaah Mg Titsa thinglung chungah zongah nuamhnak a leng kho ve ti lo. Sianghleiruun kai tti khuptthi rualhawi hna he nuam i chuanrawl dumtti le cazoh zong zuam ti loin a ihkhun cung lawngah khuaza ruat in ai lawng len. Zan ih merem kho ve ti lo .

Sihmanhsehlaw, cu ticun um peng awk a tthat lo caah fak piin kua a ruat i cu hnu ah zanttim zandai ah (Chapel) ah a kal i Pathian sinah hitihin lungthin kekkuai buin thla a cam. “Maw!!! Bawipa hi vulei sualmui chungah ka nun tla in vawlei harnak nih ka zel hna hmanhsehlaw, cu harnak cu lunglawm tein ka tei khawh nak hnga lungtthawnnak ka pe law…, tiah ka sualnak thilrit vialte he na sinah ka ra tthan” tiah thla cu a cam i  cu hnu ah a dawttuk mi Mah Kung Myat zunhri nih a vun zelh i hi ti hin ca kuatte cu a van ttial.

Dear Ka dawttuk mi Mah Kung Myat,

                                    

Na sin ah chim lo le phuan lo awk ttha loin 

ka thinlung chungah a chuak mi thlawmpal tein ka van ttial. Ka palhnak a um si ahcun rak ka ngai thiam law tiah a hmasa in zangfah kan nawl.

                                    

Ka dawttuk mi Mah Kung Myat, a fekmi bikmi biakamnak kan ngeih lio ahkhan, chiahrin le santlailo vaal ka sinak hmanh ruat loin, suingun, chawva, chawttha can ah ka thinglung , ka nunnak, ka caan ttha vialte hna  na sinah kan pek lio ah nang zong nih lungtling tein kan dawt ve ko ee…. Na rak ka ti. Sihmanhsehlaw, cu na dawtnak cu chunttim hlan ah a ziam kho mi dawtnak, vawlei chawva  men nih an hrawh khawhmi dawtnak tu an rak si. Cucu santlailo kei nih ka rak izumh sual mu……..

                                    

Ka dawt Mah Kung Myat aw…….. zumhtlak tein bia kan kam lio ahkhan hi bang i tthen lai ding hi cu rak hngal ning law, hi tluk lungfahnak hi cu ka tuar hnga lo. Ka dawt Shunam leng nu le tuukhal tlangvaal pa nun kan hluan ko mu…... Zeiti awk a ttha ttung ne lo, santlailo val kei he runkhat lentti le duhbiaphai in ttuan zai reltti cu, sunghno na nu le na pa nih an in siang hrim ttung lo. Zeiti awk ttha ka dawt aw….., vung liam riangmang ko ne law…, suingun, chawva ngeitu ngunkung valpa sinah cun, nang kan sianlo tuk ruang i a kuai dingmi kei thinlung tu hi na zalam tluannak ca le nu le pa lungtlin mi dollar ngei valpa he chungkhar nuam nan sernak ding ca tu ah cang ko ne hna seh.

                        

Lungretheih, harnak le mitthli tlaknak na ton i suingun chawva nih a na hna an ngamter lo caan a um tikah na mithli fimte an hnawh piak tawntu santlailo na tta Mg Titsa kan dawtnak hi rak ka philh hlah mu……. Rau thla in kan umpi zungzal ko tinak can ah mah Bible cauk te hi laksawng ah kan pek, hi Bible ca hi harnak, lungretheihnak na ton caan paoh ah an hnemtu a si i nuamhnak le lunglomhnak na ton caan paoh ah an lomhpitu a si nakhnga rak ka cohlanpiak law tiah zaangfah kan nawl. Mah vial in za rih seh, suingun, chawva nih a chah khawhmi dawtnak a tongtu na tta……….. Mg Titsa

Mah Kung Myat a dawttuk mi Mg Titsa sin in hi ti in cakuat le thilkuat a hmuh tikah a hlan i  dawtnak bia an rak kam lio caan i a dawttuk mi Mg Titsa Degree lak tik i nuam chialmal lentti dingin saduh an thah mi vialte zong  ico cu van chim lo degree lak chung te hmanh nuam i lentti ve lo ding a ruah ah a lungnuamh lo ning a zual chinchin. A dawttuk mi Mg Titsa sin i kal tthan dingah le an caminpuai a nai tuk cang caah, a caah dawnkhantu ka si sual lai ti le a ruat. Asinain, a tuar khawh lo caah a caminpuai an phit lai Sunday zingah church school ca a chimhnak hmun in a nu le pa theih lo kar ah a dawttuk mi Mg Titsa ton dingin a vung kal tthan. Ka dawttuk mi Mg Titsa nang loin hi vulei i caan hman ding cu ka ruat kho hrim lo. Na caah dawntu ka si suall lai ti zong ka ruat ko nain atu na sin i ka ratnak hi a si ko. Degree na lak hlan paoh cu ka nu le pa nih dollar ngei valpa sin i liamter an ka timh zongah al khawh kai zuam ve lai i na degree lak khawh in  na sinah kan zulh ve ko lai. Cucu na ruat kho lai maw? a hun ti.

Mg Titsa: ka dawttuk mi Mah Kung Myat aw….. kan dawtnak hi, hi vulei chawva le parttha dang  le thil sining dang hna nihcun an tthen kho hrim lo. Sihmanhsehlaw, nang kan ton hlan i a rak ka daw i ka caah a nunnak zong ui lo tein a pemi dawttu Pakhat ka ngei cang. Cucaah kei zong amah caah nunnak pek in rian ttuan ding kha kai tim i cu rianttuannak ding caah a bia thiang ka cawnmi hi a si. Cucaah nang he co ruang i hi ka biakam hrawk cu a si kho lai lo. Cu thil lo dingin conak lam na nu le pa sin in na ttuan khawh tu ahcun  nang le kei cu ai co kho ding kan si hnga. Cun biacah kan duhmi cu sunghno le pa nih suingun, chawva ah an lung an chiah tuk cang caah kei he kan i co ahcun na nu le na pa lung cu ka tling kho hrim hna lai lo. Ka thinlung i number one nak cu amah pathian rianttuan i a sunparnak langhter lawng hi a si ko a hun ti. Cun nu le pa lungtlinnak tuah hi fale caah thluachuah hmuhnak zong a si. Cucaah na nu le pa lungtlin mi cu zulh khawh zong cu vai zuam law na caah thluachuah hmuhnak a si lai. Na nu le pa lungput na hmuh tikah nang le kei cu aico kho ding si dawh kan si hrim lo a hun ti. Cu ti i bia an iruah  lio ahcun caan nih tlaih khawh loin an rak liam i zanlei ni liam a rak izal cang.

Mah Kung Myat cu sunghno  a nu le dollar ngei val hngartlai tum le chung pawl nih an rak kawl hoi hna. Mg Titsa te sianghleiruun inn kutka pawng cun bawh in  ngia hna kaw…, an bia holh le an hranmi nih pawpi buhrit i saseh lai a hram-kui thawng bang celh awk an ttha lo. Mg Titsa cu a sining a dirhmun vialte hna zong kan hrawh dih lai thong kan thlak lai tiah Mg Titsa a sianginn kai hawi sin ahcun an rak zailen cang. Cu chungah zanlei a hung si ruangah Mg Titsa le Mah Kung Myat zong cu inn lei panh dingin an itim i lakphak dawr an tthut lioah Mg Titsa cu a hawipa nih “ka kawi Mg Titsa, Mah Kung Myat hi a nu le dollar ngei valpa le chung pawl nih zingka tein an in bawh hna i thong zong tlak ding an in timh fawn. Cucaah nan nih cu tluang tein cun ai co kho ding nan si kho hrim lo. Cucaah Mah Kung Myat nang zong nih Mg Titsa hi hna rak hnawh ti hlah. Nangmah ruang i hi tluk lungretheih a tuarnak vialte hi theithiam ve ca” a hun ti. Cu ticun Lakphak hmanh ding manh loin an Ttian tthan hoi. Mah Kung Myat thinlung ahcun nuamhnak len ni ti cu  a um kho hrim ti lo.

Mg Titsa tlangvaal dawhte  cu chiahrin  val a si ruang i Mah Kung Myat le dollar ngei valpa chung le pawl nih an nautatnak vialte a ruah ah a minung sinak in a lung a fak tuk ve cang. Sihmanhsehlaw, Pathian sinah thla a cam tthan mi cu “Maw Bawipa a thuk bik mi muihnak horkuang chung phan ko hmanh ning law, Bawipa kan philh lo. Ka philh hin hlah law, ka zawn ka ruat tthan ko, na rianttuannak le na sunparnak ding caah vawlei thil le nuamhnak hna hi lungdai tein ka hlawt khawh nakhnga lungtthawnnak ka pe tuah” tiah thla a cam i lungdai te in caminpuai cu a dih i Degree lak i dinner party caah chungkhat hawikom vialte cu sawmnak ca a pek hna i Mah Kung Myat cu sawm awk a tthat ti lo caah a mi sawmnak cazin chungah ai tel ve ti lo.

Mg Titsa cu Degree la ding a si, degree laknak le “dinner party” ca i sawmnak a tuahmi thawng cu zilthli nemte nih Mah Kung Myat hnathlam ah a hei hranh ve i zeitikah  dah sawmnak ca ka hmuh lai tiin a hngah lio caan ah sawmnak ca cu a hmu ti lo. Cucaah a lung a fak tuk i Mg Titsa degree lak sawmnak thawng a theih i a degree lak ni tiang, an run inn ah sunghno a nu chuanrawl dum hmanh zuam loin ihkhun cungah mitthli he ttah lawng a rian .

                       

Mg Titsa degree lak i aitel kho ding sihmanhhlahsehlaw, a laksawng tal in telpi a duh caah Dairy cungah a dawtnak le a lungfahnak vialte kha ca in a ttial dih. Cu a cakuat a ttial hna cu;

Dear 

Ka dawttukmi MgTitsa,                                                                                                                                                         Date 24.2.2004

Na sinah ca tlawmpal tein ka van ttial ka palhnak a um si ahcun rak ka ngaithiam law tiah zaangfah kan nawl. Mg Titsa aw kan dawttuk ko ee… ka pum hi cu nangmah sin lawng ah a um peng ko ee… Na degree lak cu na rak ka sawm ve rua lai ka ti le kai ngaih ngai nain  na rak ka sawm lo. Kei na sinah ra hlah hmanh ninglaw, na sinah ka lungthin a um peng ko. Nang cu nai nuam ko lai dah ka ti. Nai nuamnak ding le Degree lakkhawh nakhnga inn in ka mitthli he Pathian sinah thla ka rak in campiak peng ko ee… Mg Titsa na cungah ahhin ka lung a tling tuk na ka dawtnak cungah hin lomhnak chim cawk lo ka ngei. Kei cu na lung an lomhter khotu le na lung an tlinter khotu ka si lo. Pathian nih thluachuah in pe sehlaw, hmailei na rian ttuannak ah a tlam a tlin khawh nakhnga a zungzal in na caah hin thla ka rak in campiak peng ko lai ee…. Mg Titsa vuleicung hi cu duh a tling kho hrim lo e…, Nuam chialmal kan lentti caan a tawi tuk ee.. Na Degree lak ni hi cu kan run inn ah nangmah ruat in ka ttap peng ko ee…, Ka thinlung hi cu nangmah sinah a um peng ko ee, cu vial cun ka bia ka donghter lai.

                                   

Mitthli he nangmah lawng an ruattu zungzal tu;                                                         Mah Kung Myat

Note : Na lung ka tlin lomi le na ngaih kan chiatter mi le na hawi le sin ah na  mithmai kan chiatter mi vialte zaangfah kan nawl, rak ka ngaithiam.

Cu ticun Mg Titsa le Mah Kung Myat an i pehtlaihnak cu tlah bang in an cat dih. Sihmanhsehlaw, Mah Kung Myat nih Mg Titsa khua a tlun hlan cu dollar ngei valpa he thit-um puai tuah loin an um ti thawng kha Mg Titsa hnathlam ah zilthli nemte nih a hranh i midang caah dawntu ka si cang ti a theih caah a rannak in khua tlun ahcun ai thawh. Khua a phanh hlan lampi khuai a cam lio ah Mah Kung Myiat nih  Mg Titsa cu phone in a hun chonh i Hello!! Hello!!  Mah Kung Myat ka si. Mg Titsa na dam maw? Na tlun lai zong na chim duh lo i atu hi thit-umnak puai a tuah ding kan si cang. Na tlun tikah kan zulhte lai ka ti i na tlun ding caan zong na ka chimta duh lo caah na ruat bu in nu le pa lungtlin mi dollar ngei valpa sin ah kei mitsir veng kho ve loin vung liam ko ne ning tiah a vun chonh.      

                       

Mg Titsa: Ka dawttuk mi Mah Kung Myat aw hi tluk in na zuun tuar buin le zaang-uai chialmal buin  khua tlun zong zuam loin ka um lio ah, a zualchin tertu na aw.. ka theih tthan hi ka caah a tuar a har tuk ve ko ee….. Zeiti awk ttha nang le kei cu cung zingnu nih samhri a kan sih fom ne lo cu ta. Lungttha tein vung liam ko ne law…. Dollar ngei val pa sinah cun, chungkhar nuam ser ko cang u law… Pathian tu nih thluachuah in hna sehlaw te le fa ttha in pe ko hna seh.  Mangttha a ti i a phone cu a chiah.

                                   

Rumnak, chawva le dollar hna hi Bawipa tel loin cun lungretheihnak lawngte an si tawn i an tlau manh hmanh hngalh an si tawn lo.  Psalm cattialtu nihcun “Bawipa nih inn kha a sak lo ahcun a satu hna rianttuannak cu santlai lo a si” tiah a ti. Cucaah Bawipa nih a dirh lomi innchungkhar ahcun chawva zong nih lunglomhnak a pe kho lo. Mah Kung Myat an pa cu vulei nuamhnak par tlan in khua a hung sa cang i an ngeihchiah chawva hna cu nikhat hnu nikhat an hung lo cang. Innchungkhar ah buainak a tam chin lengmang i lunglomhnak a leng kho ti lo. Chawva nih fonhtonhmi dawtnak le duhnak in sermi innchungkhar cu chawva le an lohtlau hnu ahcun thlalangawng in lunglomhnak vialte an zuang i ngaihchiatnak chum lawng ai zel cang.

                                   

Mg Titsa cu a biakam bang a biakmi a Pathian rian ah felte le zumhawktlak a hung si tikah a biakmi a Pathian cu rumnak fimnak le zeizong vialte thil ti kho tu Pathian a sinak kha Mg Titsa cungah a rung i lang i a bia chim thiam ning le thlarau nih a umpi ning cu hmunkip le kakip in an hun theih. Mah Kung Myat te Khrihfabu nih Phungchim ding le Crusade tuah dingin an hun sawm. Phung a chim tikah Pathian nih thuamh mi hrat cu bia chim ah mi thinlung ah a lut i bia a chim tikah a mui zong aa dawh. A nunnak an zoh ah mirum mi lian fa le mui dawhdawh nih an kong ceih an dai ti lo. Hi pa tluk dawh cu a celh kan celh lo. Ei …ei ka dua an ti len lio ah a thinlung a muih in a muimi um awk hngal loin a ummi thlalang-awng kam ah a tthumi Mah Kung Myat nih a hun theih ve tikah thaizan cu a hung ipum ve.

                                   

A thaizaan ah Mg Titsa Jesuh Khrih nih a kan dawtnak, a nunak tiang pekin hi vulei misual kan caah thihnak vailam cung thah huah in a tuarnak le hi vuleimi nih a dawtnak cu hi vulei chawva nih Judas Iskariot bang  a kan lak i kan theih khawhlonak kong a van chim ahcun mipi nih a celh in an celh lo i Mah Kung Myat le a chungkhar zong an thinlung an tongh hna i, minung le Pathian a ttihmi a herhzia zong an hun ifiang. Sihmanhsehlaw, inn lawi lai cu thongthlak dingin hruai mi bang a ttih in an ttih peng ko. Mah Kung Myat nih a ka dawtukmi Mg Titsa nihhin lungchir in ka sualnak vialte kaltak in ka sualnak vialte ka ngaithiam va ti ding ah pum lawng loin a um cang i kha ti va ti ahcun a pasal a kaltak mi nu, sualnak a tuahmi a si ding a si hoi i khua zaza a ruat. Sihmanhsehlaw, a thinlung chungah daihnak hnangamnak a hmuh khawh lo caah Judas Iskariot bang a sualnak a chir len zongah san a tlaih ti lo caah hi vulei nun le a caah lungsivanghnak lawng tein a khat. Zeihmanh san a tlai ti lo….. hi vulei chawva hna hi zeihmanh an si lo zia le hi vulei chawva nih a nunnak a hnemh khawh lo zia kha a hun theih tik ahcun san a tlai ti lo……………….

Note : A liamcia Kum 10 hrawng i rak ttialmi lenhloi le atu lio lenhloi cattialmi zeidah ai dannak a um. Na ruahnak comment chung ah rak chim ve.

Chin Miphun Ni le Chin Miphun Lungput

 By; Stalin Tha Cung Lian

Biahmaitthi : Chin miphun ni le Chin Miphun Lungput kong kan ttial lai kan ti tikah mifim minthang Plato nih a rak chim mi cu “ Hnulei thil thuuk deuh in a zoh khomi hna nih hmailei thil kha fiang deuh in an hmuh khawh tawn” a ti. Cu caah a liamcia Chin miphun kan tuanbia kha zohchih in Chinram umtuning, Chin miphun thawhkehnak, Chin miphun lungput/nunphung, Chin miphun ni thawhkehnak, Chin miphun ni lungput, nihin Chin miphun ni ah mipi kan lungput le biafunnak ah Chin miphun Ni le Chin Miphun Lungput muru tiin donghter kan i zuam lai.

Chinram le Chin Miphun Thawhkehnak : Vawilei khuaram hmanthlak kan zoh

tikah Nichuahlei Asia ram, Ramkomh Kawlram chung Rakhine ram thlanglei, Bangladesh ram nitlak thlanglei, Sagaing ramtthen, Magway ramtthen nichuahlei, India ramchung Manipur ram chaklei le India ram Mizoram nitlak chaklei ram hna nih kulhmi chungah a ummi Chinram 36,019 -Square- Kilometre (13,907 sq mi) a kaumi ram cu, ( Vawleicung ah ram dawh bik tiah ruahmi Switzerland ram 41285 square kilometer he aa tia deng) Anawzattha Siangpahrang nih Pakan Dynasty a rak thoknak 1040 hrawng ah Tuluk ram Chinlung in Tuluk Siangpahrang uknak tuar khawh lo ruangah Tibet ram in Chinram ah hmunhma tthatnak kawl in kan rak phan. Chinram cu mirang an rak kai hlan ah ram le hmunhma a ngei i, mah tein aa ukmi le khuakhan lairelnak a ngeimi le zalonnak tling tein a ngeimi kan rak si. Mirang nih Kawl miphun kut in lakmi le teimi kan rak si lo. Mirang ral an ttian tikah Chin miphun nih thim ding pathum kan rak ngei. Cu hna cu :

1.Kanmah dang tein luatnak lak in, kan ram kha kanmah tein kan ser khawh.

2.Luatnak la rih loin, mirang kut tangah kan um rih lai ti khawh a rak si. Zeicatiah Vawlei ralpi pahnihnak ah teinak a hmumi mirang nih Chin miphun cu vawlei ralpi ah a kan bawmtu le a kan ttanhtu nan si caah, luatnak hi la rih hlah u law nan ram hi kan in serpiak ta hna lai an rak ti hna.

3.Kawlram he, asiloah, India he ifonh in luatnak laktti khawh a rak si.

Cucaah Nohawng 12 ,1947 Panglong Civui ah General Aung San nih, “Chin, Kachin, Shan le Kawl he ifonh in luatnak la tti ko hna usih; nan duh lo ahcun kumhra hnu ah a dang tein nan chuak than te lai, tiah a rak kan sawm. A nolh than micu; Mirang nih a kan uk i an sal i kan taan bantukin, Kawlmi kut tangah sal in kan i chia hna lai lo” ti hi a si. Nanmah le nan ram cio nanmah tein nan i uk lai, nan i tawlrel cio ko lai a rak ti hna ruangah Ramkomh Kawlram hi a rak dirnak a si. Cu ruangah Pu Kio Mang nih, “Kan ram cu kanmah tein uk kan duh. Asinain, Cite le Babucawng puan belte nan kan kuat ve lai” a rak ti. Cucaah Ramkomh Kawlram chung tiah a cung i kan langhternak a si. Chinram chungah Peng (9) kan um. Cu hna cu: Falam, Hakha, Thantlang, Tidim, Matu, Mindat, Tonzaang, Kanpalet le Palettwa hna an si. Kan ikawh-auhning cu Hakha, Falam le Thantlang nih Lai kan rak i ti. Tidim le Tonzaang nih Zo an i ti. Kanpalet le Mindat nih Cho an i ti. Matu nih Matu an rak i ti. Chinram chungah a tlangpi tuak in miphun (139), holh phun (53) le nunphung tampi cawhhrup in khua a sami ram cu Chinram tiah auh a si. Chinram cu, (Vawleicung minung 7 billion chungah) Chin miphun minung nuaikhat hrawng nih kan ngeihmi ram a si. Cu minung nuaikhat chungah Chinram khuasa hi, singnga hrawng kan si i, a dang singnga hrawng hi Mizoram, Kawlrawn le atu vawleicung ramkip ah kan um hna.

Chin Miphun Lungput/Nunphung: Chin miphun hi kan chuahkehnak in kan zoh tik le Chinram kan hung phanh tik zongah miphun dang nih uk a duh lomi le mah tein aa ukmi le khuakhan lairelnak a ngeimi kan rak si. Sal a zuami le sal a ngeimi miphun kan si. Asinain kan i ukning bel cu miphun dang hna bantukin Siangpahrang pakhat tangah um loin, mah le peng cio ah Ram-uk bawi phun le Khuabawi hna nih an mah duhning in rak uk a si. Ram-uk bawi ttha le Khuabawi ttha deuh nih chiahkholh tlawmdeuh an kholh hna i, Ram-uk bawi chia le Khuabawi chia deuh nih chiahkholh tamdeuh an rak kholh le lak a si. A cheu Ramukbawi sual deuh nihcun an chungkhat an thih tikah, sal i an zuatmi hna kha a nungin an rak phum chih hna. Ram uktu sinak kha mipi nih thim loin Ram-uk bawi a sinak ro kha an fale nih chawn le co a si tawn. Vawleicung ralpi a rak thawh ruangah 1890-948 kum tiang hi Mirang ral le Japan ral nih a rak kan uk. Mirang le Japan ral zong mah le Peng cio in rak doh a si. Minung tampi nih mah duhning cio in ukmi ram, uknak chia tangah a ummi Chin miphun cu uknak ttha, mipi nih thimmi Zaukphung si khawhnak dingah Chinram a dawtu kan pale mifim hna nih fakpi in an rak i zuam i, Chin Miphun Ni hi a hung chuak kho.

Chin Miphun Ni Thawhkehnak : Chinram tuanbia kan zoh tikah Chin Miphun Ni hmuh khawhnak dingah tuanbia a sertu thil tampi an rak um. Nohawng 20,1920 ah “Chin Miphun Fimthiamnak Tthanchonak Buu” an rak dirh. Nohawng 20,1928 ah Pu Vum Tu Maung le Pu Law Ha Ling hruainak in “Chin Lungrualnak Buu” timi Mindat Peng Matungnu khua ah an rak dirh. Hmasa bik Ramkhel Buu ai thoknak a si. Nohawng 20, 1938 Kanpalet khua Daba puai an rak tuah lio ah mirang cozah nih Chinram chungah an duhning paoh in khuakhan lairelnak an ngeihmi kha kan pa le minung 2000 nih an duhlonak an rak langhter. Mirang dohnak ah hruaitu tiah ruahmi minung 9 an rak tlaih hna. Chin miphun tuanbia ah voikhat tlaih ah hruaitu tlaih hmasa lio caan a si. Chin miphun nih Mirang dohnak caah an lung an i rualning le an ral a tthatning kha Mirang nih an hmuh tikah an rak zaamtaak hna. Mirang uknak in kan luat hnu ah Falam Zipeng bawi nih Chinram uknak kong ceih dingin Ram-uk bawi vialte le Khuabawi vialte Nohawng 17,1948 ah Falam khua phan dih dingin ca a rak kuat hna. Hi tonnak ah Chinram Ramuk bawi, Khuabawi le mipi fonh in minung 5000 reng lo an rak kai kho. Nohawng 18-20,1948 tiang nithum chung tonnak an rak ngei. Nohawng 20,1948 ah cu tonnak a kaimi chungin Tiddim lei in Pu Thawng Za Khai nih “Ram-uk bawi le khuabawi ro ichawnnak uknak phung hi hloh si cang sehlaw mipi nih thimmi Zaukphung in thlen si cang seh” tiah biatung a rak dirh. Laizo lei in Pu Con Mang nih a rak dirkamh i, Falam Civui a kaimi zapi ti awk in an rak duh caah hnatlaknak an rak ngei. Chinram kan tuanbia ah aa dawhbik le Chin miphun vawileipi ah miphun pakhat kan sinak a langhtertu a si. Kawlram zong mirang uknak in kan luat hnu mipi duhnak Zaukphung in kan hung ihruai hna i, Chinram zongah Chinram uktu kan hung ngei ve. Chinram hruaitu hna nih Nohawng 20 hi Chin Miphun Ni siseh tiah biatung dirh in Chinram Vuanci a simi Pu Vum Tu Maung, Captain Mang Tung Nung le Pu Sang Ning hruainak thawngin Tho 9, 1950 ah phungning tein fehternak an rak tuah.

A voi (1) nak Chin Miphun Ni cu Nohawng 20, 1951 Mindat khua ah an rak tuah. Kawlram Vuanci ngan bik a rak simi U Nu zong nih hi Chin Miphun Ni puai ah amah pumpak hrimhrim in a rak telpi hna. Cu lio Kawlram haotu bik U Sao Shwe Thaik zong nih a rak telpi kho hna lo nain lunglawmhpinak roca tu a rak kuat hna. Chin Miphun Ni camtuak paoh ah Kawlram Vuanci ngan bik U Nu nih a cozah ai-awh in kutlaihnak le lawmhpinak ca a rak kuat tawn hna. Chin Miphun Ni cu Kawlram Ni Sunglawi ah telh in Chinram chungah zung khar Ni ah pompiak a rak si. Cu pompiaknak cu Ne Win chan a hung chuak i, 1974 ah uknak phunghram thar an hun siam i Chin Miphun Ni cu Chin Ramchung Ni titu in tuah dingah khua a rak khan i Chin miphun vawleipi ah miphun pakhat kan sinak hi tlau dengin a rak um. Chin Ramchung Ni cu doh in kan mifim hna le a kan hruaitu hna nih a lam phunphun kawl in ramchung hmun tamdeuh ah Chin Miphun Ni tiin Nunphung le Ca lei rianttuantu Buu hna le Sianghleiruun pawl hna nih an rak tuah. Asinain Hakha, Falam, Tedim tbk Laitlang khua hna ahcun Chin Miphun Ni tiin hmang loin Chin Ramchung Ni tiin an rak tuah tawn. Thankawng 06, 2012 ah CNF/A le Kawl cozah kahdaihnak an tuahnak thawngin Chin Miphun Ni tiah tuahnak nawl kan hung ngei tthan.

Chin Miphun Ni Lungput : Midang uknak a duh lomi, Sal a zuami le minung tampi nih mah duhning cio in ukmi Chinram cu Zaukphung in i ukding hi zeitindah an rak duh hnga i, Miphun Ni puitling hi an rak tuahkhawh hnga ti hi khuaruahhar taktak a si. Zeicatiah Falam Civui i a kaimi minung 5000 reng lo hi bawi phun, Ram-uk bawi le khuabawi mi tam deuh an si. Hi kan upa hna khuakhan lairelnak hi Pathian nih Chinram sersiamnak dingah an thinlung ah rian a ttuannak a si kho ti dah lo cun midang nih kan chim khawhmi a um lo. Pathian nih an thinlung chungah rian a ttuan i, mah lawng bawi si duhnak lungput, bawi phun nih sal phun nautatnak lungput, mah karkalak huih duhnak lungput, a tthawng deuh nih a der deuh namnehnak lungput, mirum deuh nih sifak deuh nihsawhnak lungput, mifim nih mihrut nihsawhnak lungput, nang phun kei phun ti le nang Matu kei Tidim, nan nih holh kan nih holh tinak lungput vialte thlau in miphun pakhat, nuhrin fa pakhat chung chuak kan si, Bel pakhat chung rawl a pur/ei-ttimi unau rual kan si, aa daw i aa rem ding kan si. Pakhat le pakhat zawnruahnak ngeiin aa bawm ding kan si. Aa ttanh i aa chanh ding kan si, aa domhtlai i lungrual tein hmun khatte ah rianttuantti ding kan si tinak lungput he mipi nih thimmi Zaukphung in a van i thlen ni cu Chinram tuanbia ah lungput dawh bik aa sem hmasatnak, rolung bangin lungput thiang a phuntu teinak Thantar a thlaitu Ni a si.

Nihin Chin Miphun Ni Ah Mipi Kan Lungput : Lungput dawh le ruahnak thianghlim, dawtnak le lungrualnak le zawnruahnak lungput he a rak chuakmi Chin Miphun Ni cu nihin ni kan hmanning he cuaithlai tikah ngeihchia ngaingai a si. Nihin Chin Miphun Ni kan hman tikah Chin miphun kan zate kan tling kho lo. Kan mirum le kan mifim/cathiam hna nih kan hlawnthil le kan fimthiamnak langhternak ni ah kan hman. Mitthawng mi nih kan vuak tthawnnak langhter ni ah kan hman. Miphun ngan deuh nih miphun fa deuh namnehnak ni ah kan hman. Kan holh le kan ca a si lomi miphun dang holh le ca Mirang holh le Kawl holh in caan ngeitu nih caan kan hman. Zuuritnak le a buu in nang cu miphun kei cu miphun tiin ivuak idennak ni ah kan hman. Pumpak pakhat le pakhat lungkhahlonak le remlonak ah kan hman. Chin Miphun Ni ah Chin miphun nih kan lungput tthatlonak vialte, ningcanglo le zohdawhlo i kan umnak vialte a lang dih i miphun dang hna nih thlanglamhnak le nihsawhnak ah an kan hman i kanmah Chin miphun chung zongin Chin Miphun Ni hi hman a zuam lomi tampi kan um. Cucu Chin Miphun Ni a lungput cu a si hrimhrim lo.

Biafunnak : Dawtnak, zawnruahnak, itluknak, rualremnak le lungrualnak in a chuakmi Chin Miphun Ni ahhin mi tthawng le mirum hna kut in kan luat ni a si. A muimi uknak chungin a ceumi uknak chungah kan phanh ni a si. Saram bantukin ningcang loin aa ukmi miphun kan rak sinak in a fimmi miphun le a tthangchomi miphun hna ukning ah kan i thlen ni a si. Chin Miphun Ni hi phun dang in kan chim ahcun Jesuh Khrih nih amah ram kauhnak ca le Chinram tthanchonak ding caah a rak kan timhtuah piakmi ni a si ti zong in kan chim khawh. Chin Miphun Ni hi kanmah kokek nunzia le nunphung cio he aa ruang tein kut zattial tlai buin kan conglawmh ni a si. Nang phun kei phun tinak puanzar aa thlehnak ni a si. Cucaah Chin Miphun Ni ah nuhmei, ngakttah, mirum, mi sifak, upa bikin hngakchia bik tiang, kan nunphung le kan thilthuam vialte, kan holh le kan ca vialte he Chin miphun cu nuhrin fa pakhat chung chuak unau rual kan si tiin kutsih in thleidannak um loin kan hman khawh kha Chin Miphun Ni le Chin Miphun Lungput nih aa tinhmi le a lungput a muru taktak cu a si.

Chirhchan : Zo Histry By; Dr.Vom Son,Chin Culture and Identity By; Dr.Lian Hmung Sakhong, Kum 100 puai tthawng`ha By; Dr.Hre KioS,Zoram Khawvel By; Pu Keivom, Vawileicung Miphun Hna Thawhkehnak By; Pu Chawn Kio,Lairam I Ralring! By; J.No Mang, Lai Nunphung Cheukhat By; Pu Hrang Tiam, Structure of Central Chin Culture By; Dr.Leckman, Chinhill Getteer By; Decrand Veil, Chin Customary Law By; W.R. Head, Suggestion to Chin Youth By; Pu Lian Uk,Chinhill Tuanthu By; Rev.Zairema,Chinhill Regulation Acts By; R.Thangmawia, Political History of Mizoram, Chinhill Regulation 1896 By; Chaltuahkhuama, History of Chinhill By; Chothuama, Bath Isreal By; Lalchanhima,History of Pu Laldeng By; His Wife

Fianternak:

1.National Day =Miphun Ni

2.World Map= Vawlei Khuaram Hmanthlak

3.Union of Burma= Ramkomh Kawlram

4.Conference = Civui

5.January= Thankawng

6.February= Nohawng

7.October= Tho

8.Meeting = tonnak

9. Chin State Day= Chin Ramchung Ni

10.Literature & Culture = Nunphung le Caholh

11.Tingnga= Singnga

12.Tinghra =Nuaikhat

13.President = Haotu bik

14.Prime Minister = Vuanci ngan bik

15.Division = ramtthen

Note : Hi capar hi 2013, CYO Dallas, USA ah tuahmi Chin National Day caah " Chin Miphun Ni le Chin Miphun Lungput" ti tlangtar in capar ttial zuamnak ah Pahnihnak laksawng an ka peknak a si.