HAWIKOM SERNING DAL 11-12 NAK

Dal Hleikhatnak

THIL NA TUAH SUAL TIKAH I PHEH HLAH

Ka umnak cu New York khuapi laifang asinain kan inn in a hlat lonak hmun ah hin tuhmawng kaupi a um. Columbus nih America a hmuhka khan tongh lo in a um rih, a thingte pawl zong upa taktak an si hna. Cu tuhmawngpi cu Forest Park an ti. Cu lakah cun ka uico Rex tiah ka auhmi he cuka ah cun kan i chok tawn. Voikhat cu ka uico cikcin khih lo in ka lenpi lioah park a cawngtu palik nih an kan hmuh i an ka sik len. “Kei nih cun aho hmanh fahnak a pek hna cu ka zum lo,” tiah thiam ka can khawhnak cu ka chim len. Palik pa nih cun, “Ka zum lo ee, nangmah zumh le zumh lo cu upadi nih a theih ttung lo. Zulei zong a seh khawh i mi zong a seh sual kho. Atu cu a voi khatnak a si i kan ngaihthiam lai. Tu hnu ah tuah ti hlah,” a ka ti. Kei zong nih cikcin khih lo in lenpi ti lo ding in bia ka kam ve.

Caan zeimawzat cu ka zulh nain, Rex he cun cuka hmun cu kan len a tam fawn. Anih zong cu cikcin khih nih a simh ve. Kei zong cu tthiamtthiam. Khih lopi cun ka lenpi hoi. Kan pahnih in kan i nuamh i kan i tuai lioah ruah lopi in palik nihcun a rak kan hmuh hoi ai, a ran khawh chung in a holh hlan ah keimah tu nih, “Officer pa na ka tlaih ai, a poi taktak si. Ka sual bak ko. Na duh ahcun dan na ka tat khawh ko,” ka ti. Anihnih cun, “Aw, a si ko. Nain na ui bantuk uico ttha nih cun aho cung hmanh ah fahnak an pe hna lai lo,” a ti. Keimah tu nih cun a si zongah upadi ka lonh cu ta. Cun zulei zong a sehsual khawh mi a si, ka hei ti ve. Anih nih cun a si ko nain na uico nih hin zei hmanh a seh duh lem lai lo. Kan hnulei i kan timi kha na ruahchih tuk i a si kha, mah tikhan ka hmuhlonak ah kalpi law, na philh ve ko lai,” a ka ti, i kan kal tak.

Thiamco timh in phelhsolhnak le zeimaw mawh puhding kawlning law cu, a theipar cu a phundang ngai lai. Sihmanhsehlaw ka sualnak ah ka pheh lo i ka sual ti kha ka pom. A nawl ngeihnak hngalh bu le zah bute in a tangah ka dormi nih kan karlak ah thilttha lo a cangding vialte a tluanter dih. Mah thil tuah sualnak phehthuh lo i ngaihthiam halnak nih hin, kan karlak i duh a nung lomi thilchia vialte a thianhlimhter dih tawn. Lemsuaithiam Ferdinand E. Warren ripawt hi vun ngaita hmanh usih.

Milem suai a ka fial tawntu dairek ttha pakhat cu mi thil tuahmi soisel a hmang taktak mi a si i a chimning tein ka suai ko tiah ka ruah ko zongah hikate hi cu ti deuh in, kha ti deuh in tiah soiselding hi a hngalh tthiamtthiam ko. Voikhat zong a ka fial ningte in ka suai ko tiah ka ruahmi va pek ka tim, cu hlan kelte in ziah hika hi cuti cun na ti lo, hika hi hi ti hin na tuah tiah rolungsenbunh in a ka sik. Mah le mah i soisel a tthatnak ka cawng cang ko i tutan hi cu a hmannak caan ttha a si ka ti i hi ti hin ka vun thOk. “ A si hrim ko. Duhning in ka thiam lo deuh i a si lai. Na ka fial tam rup in na duh ningte in voikhat hmanh kan suaipiak kho lo i keimah santlaih lo a si ko ka vun ti. 

Cu hlan ah voikhat hmanh cu bantuk in ka chim bal lo, zeimawtal in ttannak ka kawl i a chimmi cu ka rak al tawn. Tutan cu, cu ti ka vun chim le cangka cun “A si hrim, asinain, ka hei ti sawhsawh i a si. Zeipipa a si lo, vun thai luklak ah a ttha kho mi a si ko,” tiah amahtu nih a ka ti. Kei nih keimah tlamtlin lo nak a sining, a dawh lo sual ahcun a ca ah a poi lai ding ka chimh, ka tlamtlin lonak ka chim i a nih nih ka zuk suaimi a fak ve. A soiselnak zawn zong cu zeipipa a si lonak tu a chim tthan. Zei paoh cu a ttha dih tthan. Mah le mah i soisel le thiam lo i canter in um hlah ninglaw zeidik kan va lawh hnga?

A caan ahcun kan diknak zongah sual i phawt i midang sualnak thuhpiak a herh ahcun kan taksa nih hremnak a tuar ding tiang zong phan sehlaw tuar ngam ding in raltthat a hau i kan dik lonak chinchin ah cun, si ee, ka sual ka palh ko, vun ti cu kaphnih ca ah tthatnak lam fawi bik a si. Kan ruahning bantuk in thil tlam a tlin lo tikah, mi cung ah sualphawt hi a nuam tawn. Mah le diknak chim ah cun bahnah cung ti thlet bang nal ngai in a chuah ka in lih voikhat hmanh a chim bal lo ko khi kan lo hna. A chiatnaklei ah himte in ti zut lo bang chuah timh ttung i a tthatnaklei ah mah tuahsernak in chim timh ttung hi, minung lungput phun le tuah phun zong a si lo i saram lungput le tuah phuntu a si.

 

Elbert Hubbard timi pa hi cattial thiam ngaingai mi a si. Asinain a cattial cu minih an uar lo an doh ngai, bia fakfak in an rak leh tawn. Cu bantuk bia fakfak in a rak lettu hna sin zongah cun, “A si tak ko, kei zong ka cattial kha a dik ma dik lo ti ka ruah lio a si. Voi tampi cu a dik ko ka timi ka ttial zongah hin ka palh ttheu tawn ko. Cu caah kei zong an ka ti nakah ka lung a fak lo i a ttan zong ka ttang lem lo, cu nak cun a dik le dik lotu vun i ruah tti hna usih,” a ti tawn hna. Hiti a ti cang hna hnu ah cun aho nih dah thinhung mit sensen

cun an zoh khawh ti hnga?

Kan dik ko zongah thiamte le ralringbute in langhter i zuam usih law, kanmah lei ah mi kan ttanter khawh nakhnga ding in mi lungthin tei u sih. Kan dik lo a si ahcun, voi tampi a si lai caah phehthuh lo le ka sual lo ti lote in ngaihthiam hal hna usih. Hihi phung ttha a si. Aa al phun i kan um peng ah cun kan karlak ah biachim awk a ttha tawn lo. Mah sualnak ah thiam i coter lo i mi tang kan i dor ahcun kan duhmi ah kan hlawh a tling tawn. Mi cheukhat cu an palh pumpuluk ko lai. Asinain cu bantuk in an i ruat nemmam hlei lo. Cu ruangah cun lihchim hmang tuk ah ruat hlei hlah. A dirhmun ah vun i dirter zau law sual na phawt hlan ah a dirhmun in a ruah hngadingmi vun ruahpi hmasa. Cu hnu ah a dik lonak zawn zong na theihthiampiak khawh lai. “Ka palh tuk, ka dik lo, ka fel lo a si,” tiah anmah le anmah i ti ko hna hmanhsehlaw nangmah nih, “Na palh, na dik lo na fel lo,” na ti ahcun an i fahsak lai i cucu an in huat tuk tthiamtthiam ko lai.

Dal Hleihnihnak

 MI HE I REMNAK PHUNG THA

Thin a hun linh tuk ahhin cun vun zai thluahmah hi kan duh. A nuamh zong a nuam kan ti i thilrit tthumh bantuk in a zaang deuh in kan i hngal tawn. Amah belte cu kan zai hnawh mi hna, kan zainak a kan ngaihpiaktu hna i an lungfahningding cu kan ruahpiak hna lo. Kan zaihnawh hna i kan thiamning, an palhnak kan chimhnawh hna nain an thinlung cu kan rak tei naisai hna lo. Woodraw Wilson nih cun, “Kut tumcia in an rak ka fuh ah cun, kei zong ka kut pahnih rak i tum ka hau ve hrimhrim ko lai. Cu ti phun si lo in, vun um rih tuah, kan ruahning a khat lo deuh i a si ko hih, vun i ceihtti tuah usih law, tiah an kan fuh belte ahcun, kan i lawhnak le kan i khahnak cu tampi a um lai i kan i dannak le kan i lawh lonak cu tlawmte lawng a si ti kha kan i fiang zau ko lai,” tiah a ti. Hihi mi he i remnak phungttha a si ti hi D. Rockefeller tluk in a fiangmi an um theng ti lai lo.

1915 kum ah khan Colorado Fuel & Iron Company tang ah a ttuanmi hna cu kum hnih chung an lung a tling lo. A hnu ah cun hruaitu le hruai mi karah raldohnak a chuak. Ral a thomi hna cu hruai mi chung in an si. Dotu hna nih cun thil le ri tamtuk te an hrawh tikah uktu cozah ruaih a hau, mi tampi nih an nunnak an sungh phah. Hi kampani ah an bawibik cu Rockefeller a si. Hi tluk in buainak a linsa cangmi a daihterning cu khuaruahhar a si. Ngaih a nuam taktak. A chimmi chungin tlawmpal lawng vun langhter ning. Cu ti an buaituk tikah rianttuantu ah an thimmi hna cu an inn ah a va len kai hna. An nupi fanau pawl a va komh hna i an harsatnak a va hmuhpiak dih hna. Cu hnu ah mi zapi he i hmuhtonnak an tuah. Hi lioah hin rianttuantu pawl nih Rockefeller cu thah an duh dih. 

Cu bantuk mipi i hmuhtonnak ah cun, “Nihin hi ka ca ah a biapi tukmi ni a si. Kan kampanipi tang ah a ttuanmi officer pawl le manezar pawl le a dangdang pawl he i hmuhtonnak kan ngeih khawh caah lawmhnak tampi ka ngei. Hi ni hi ka nunchung ka philh khawh lo dingmi ni a si. Micheu cu in hngal ko hna hmanhning law nan nupi fanau ka rak in hngalhpiak hna lo. Atu ahcun nan inn le nan lo ka va pal dih cang i nan nupi le nan fanau ka hngalh dih cang hna. Atu ah cun ka nau le sinah um bantuk ah ka ruat cang.

Atu tan kan i hmuhtonnak nih hin kan zate ca ah theipar ttha a chuah hrimhrim lai tiah zumhnak ka ngei,” tiah a vun chim. A theipar cu zei dah a si na zumh? Zei paoh a dai dih i dohnak zong an ngol colh. “White Motor kampani tang ah a ttuanmi minung 2500 nih

duhlonak an langhter lio zongah an kampani President Robret F. Black nih cun biaka khat te taktak hmanh mawhchiatnak bia a chim lo. Zei dang hnahnawhnak ser lote in an rianttuan liomi an ngol khawh cu a fak lehlam. Cu bantuk in mawhchiatnak bia an theih lo ruangah cun can rau lote ah i remnak an tuah khawh tthan.

D.L. Straub timi pa zong hi mi inn hlan in khua a sami a si. A inn hlan man a tam deuh ruangah inn dang ah tthial a tim. Inn ngeitu sinah hlanman niamh hal a timh tikah, midang nih voi tam ial an hal cang hna nain hlawh a tlingmi an um bal fawn lo. Anih zong cu hnabeiseinak a um ve hlei lo. Straub nih cun zeitin dah ka tuah lai tiah khua a ruat. Thla donghnak ahcun kan chuak cang lai tiah inn ngeitu sinah cun ca a kuat. Inn ngeitu cu an inn ah cun a rak leng colh. Straub nih cun tangdorte in a rak don i a rak cawng lawmh. A inn ah um a nuamhning le a innkhan a tthatning pawl a chimh. A man a tam ruangah tthial a timhning le tthialtak a sian lonak pawl a vun chimh.

Cu bantuk hmurka thlum le faknak awka cu a inn hlangtu sin in voikhat te hmanh a theih bal lo caah a lawm tuk i hal hmanh hau loin inn hlanman cu a tthumh i hawikom ttha ngai ah an cang. Inn a hlang tawnmi nih an ti khawh lomi le a hawile zong nih hal ding phun hmanh ah an ruah lomi cu anih nih cun fawite in a tlamtlinh.

Note: Hawikom Serning timi cauk Pu Kio Luai ttialmi chungta lak chinmi asi.