MIPHUN A DAWMI HNA LUNGPUT (1597)

By; Bual Tawn

Vawlei cungah miphun ka daw a timi hna tampi an um ko. A daw taktak mi le kaa lawng i a dawmi hna cu an nun ah a lang ko. Miphun a dawmi hna nihcun an nunnak thaap in rian an ttuan ngam.

Europe ram chung a ummi Switzerland ram hmete khi an pawngkam ram sinah cun cawtum le Meheh tluk fang khi an si. Milurel 7,996,026  lawng an si i an ram hi Square miles 41,290 square kilometers (15,942 square miles) lawng a si. Kan Chin ram tia te a si Chin mi zat te an si ve.

Switzerland ram cu Europe ram chungah Hnahchawl tia te lawng an si caah pawngkam ram nih maan cikcek in phomh khawh an si. Cu tluk in an derthawm ko nain miphun caah tiah cun thachiat ding a um lo. Kan thih le kan vawlei, kan nun le kan suiluchin,  kum 100 sal si bu nunnak in luat te  nihnih nun a tha deuh an ti.

 

Cucaah Switzerland ram a dawmi hna nih Augustine ralkap pi kha an ttih hna lo. Kan miphun caah tiin an au..1508 kum Augustine ralkap buupi an rak doh hna.1597 kum ah a voi 2 nak an doh rih hna. Switzerland miphun nih an ibochan mi ramchung lungrualnak a rak si.

1597 kum hlan ah hin an ram chung miphun hme tete holh aa dangmi tete hna hi an lung an ihmu lo i an ithenhmal dih hna. Kawlram sining nak in a chia deuh.

Miphun dang uknak le nehsawh ruangah a tu cu pumkhat in an ttang cang. An miphun loh lai kha an phang tuk. Swit miphun a dawmi hna nih Luzan khua chung ummi Augustine ralkap inn pi kha an lak cang. Luzan khua in Zurit, Zinpet, Richinsi timi khua vialte an tho dih cang.

Cu lio i Augustine siangpahrang pa cu Liopo a si. Swiss miphun ral an thawh in pawngkam ram hna nih Augustine kha an bawmh fawn hna. Siangpahrang pa Liopo nih General Yuthan phun Bon Stalin kha Zurit khua ah ralkap 300 hna a thlah. Amah tu cu rang cung ralkap400 le Ke ralkap 2000 he Zinpet khua lei ah an kal.Swiss ram dawmi hna cu Zinpet khua le Luzan khua fonh ah 1300 te lawng an si.

Augustine ralkap nih an li le thal le fei hna an ttha ttha an iput hna. Swiss ralkap cu tu hmui le namtong le thingtan le lungtum an iput hna. Zinpet khua kutkaa an khuai i a chungin an rak bawh ko hna. Liopo ralkap nih hong chuak hna seh tiah an volh an pamh  lengmang hna. Zeiti an ti ko hna zongah an chuak ngam ve lo.

Siangpahrang Liopo cu an thinlinh a celh ti lo i hramhram loin a lutchih a timh cang hna. A tlang hawi hna nih General Yuhan phun bon stalin ralkap an rak tikah ah kan ikomh lai i kan luh hnawh lai an ti. An chimmi kha a pom kho lo. Tlangbawi pakhat pa khan a tin nih Saveh thin a ngaw lo a ti.

Liopo ralkap pawl cu luh an itim cang i a chungin vok lu pungsan in an rak ra lai kan pah hna lai an ti i an rak bawh ve ko hna. An thazaang le an hriamnam aa thlau tuk caah Luzan ralkap le an hruaitu hna (60) an thi. Augustine ralkap cu a thimi an um lo. Cu tikah Swiss ram dawmi ralkap hna cu an khua ruah a har tuk i an ar ko cang.

Liopo ralkap hna nih tlang ngaikuang kutpi pungsan in kulh an timh than hna. An kulh khawh ah ahcun Swiss ralkap lei in tuanbia chimtu ding zong an taang loin thi dih ding an si cang. An dirhmun a chia tuk cang. Lam pakhat lawng an ngei cang.

Cu tikah mi ralttha Arnol nih ka nupi le kan fapa kha hon zoh hna u law nunnak pek in ka pah hna lai a ti i ral lakah aa peih i  a tthuat hna. Liopo ralkap nih khuaruah har in an zoh ko lio ah a tthuat ciammam hna i ral 2000 a thah hna. A cheu cu an zam cang.

Zinpet khua chung mi kha an tha a tho i ral kha an dawi hna i an zam dih. A thimi le hma pumi kha nu pawl nih an thit hna i an thlop hna. Rawl an chumh i an pek hna. Liopo ralbawi an thi dih. Arnol zong cu an fei in an kah ve i a thi ve. An hremtu ral pawl cu an tei cang hna i an luat cang. Atu cu luatnak an hmuhnak 618 a phan cang. Ngaikuang nih Rilipi a a liuh khawhnak khi ai zuamnak ruang ah a si.

Kan chim cia bang Switzerland ram hi Laitlang tiate a si. An minung zong Laimi zah te an si ve. An ralkap zong 1300 lawng an si. An hriamnam ah Tuhmui, Namtong, Thingtan le Lungtum an si ko. Anmah nakin a let 10 in a ngan deuhmi an ral an tei khawhmi kha an lungput ruangah a si. 

Ziah tlangcung mi fonh kan ral kan doh ngam lo. Hruaitu ttha taktak kan ngeih lo ruangah a si. Mipi lungrual hi thazaang hrampi a si. Kan ngamh i kan lungput a tthawn ahcun Luatnak a hmu kho ding kan si ko.