“Fimthiamnak
cu cawlcanghnak men ah a si lo. Tuah lengmang mi ziaza ah a si deuh.”

Plato sianginn in cacawn hram ai
thawk. Aristotle cu thiamnak a ngeimi a si caah Plato zong nih a conglawmh ngaingai.
Plato a thih hnu ah Aristotle cu sianginn in a chuak ve. A hawipa Hermias he
Atarneus ah an um. Harmias a farnu cu nupi caah Aristotle nih a tthit.
Aristotle mi khuaruah a sinak le a fimnak theih khawh a sinak a hmasabik cu
Plato a thlanchung ah ca a ttialmi le a bawipa Harmais Persian pawl nih an
tlaih i, an nawn tikah a lung a fak tuk i biazai (poem) a phan hna nakin a si.
.jpg)
Philip bawi nih Aristotle cu amah tein
cawnnak sianginn dirh dingah nawl a pek. Cuticun Aristotle nih Pillas pawng
Miaza hmun ah sianginn a dirh. Mah hmun cu hmawngtang a si i Lasii pawl nih
lente an icelhnak hmun a si. Hi hmun ah Alexander le Grik mirum fa hna cu
fimnak an cawng. A cawnpiak liomi hna a sianghnakchia pawl nih an cawnpiaktu cu
an ttihzah i an upat taktak. Pathian bantukin a hmai ah an khun tawn. Alexander
belte nih cun Aristotle cu a fimnak le a thiamnak zeitluk dah a si tiah a theih
ko nate in Pathian bantuk in upatnak pek i, a hmai ah kunpiak cu a herh a ti
lem lo.
Nikhat cu zingkate ah ramuk bawi
chungkhar hngakchiabik pakhat sinah kanpi le pu hna bawi an sinak cu ro ah co
law zeidah na tuah lai tiah Aritotle nih a hal. Harnak a rak tlun caan paoh ah
a cawnpiaktu Aristotle kha ruahnak va hal peng i, a cawnpiaknak kha a tak in
hman peng dingah ai timhnak kha hngakchia pa nih cun a chim. Cu bantukin hngakchia
pakhat zong nih a leh ve. Alexander zong a caan a phan ve cang. Alexader nih
cun, “Thaizing ah zei dah a tlung lai tiah ka thei lo i, mi zeihmanh nih an
thei kho hlei lai lo. A caan a phanh tikah cun biahalnak cu ka hal tthan law thil
umtu ning zoh in kan leh tthante ko lai,” tiah a leh.
.jpg)
Philip bawi nih Alexander sinah
“Aristotle cu ka upat i a umnak khua kan serpiak tthan hi a si awk hrimhrim a
si. Bawi pawl tthutto ning le an tuah dingmi a cawnpiak hna caah a sangbik
laksawng pek awk zong ai tlak,” tiah Aristotle a upatnak he pehtlai in bia a
chim. A sianginn a chuahtak hnu bawi a si hnu zongah a cawnpiaktu Aristotle cu
Alaxander nih a tlaihchan i upatnak sangbik a pek. “Kapa sinin nunnak cu ka
hmuh i Aristotle nih mitling ka si khawhnak ah theihnak a ka pek,” tiah Alexander
nih a ti. Aristotle nih biology a cawn i (Biology cu science phunkhat,
thilnung, thingram lei cawnnak a si) hlathlainak (research) a tuah lioah
Alexander nih amah bawmtu dingah minung thongkhat a pek. Mah hna nih thilnung
umtu ning an hlathlai hna. Hi minung pawl nih Aristotle sinah an chimh chin
tawn. Hi pinah Alexander nih phaisa le thilri tiangin a bawmh rih.
Alexander cu Asia lei a kal lio ahhin
Aristotle zong Atheni khua ah ai rak tthial ve. Hi lio ahhin Atheni cu Grik ram
lawng siloin vawlei pumpi ah cawnnak hmunsangbik a rak si cang. Hi lio caan ah
Aristotle cu kum 50 a si. Atheni ah sianginn a tuah tthan i cu sianginn min ah
Lyceum tiah a sak. Mi vialte nih Filawsofer (Philosopher) minthang bikah an cohlan
caah mitampi nih a sianginn ah cacawn awkah an lut. A sianghngakchia pawl cu
thil phun tampi a cawnpiak hna. Cun science lei ah thiamnak taktak a ngeih caah
siibawi thiam taktak zong a si. A pa hnu a zulh lioah ngandamnak leiah rianttuan
dingah a thinlung ah a rak iruah cang nain caan a van rauh hnu ah a ttuan
duhbikmi biology cu a tuah duhbik mi le can a pek ngaimi a si.
Iraq ram ah Alexander cu a thi i cu
ruangah Atheni khua cu Aristotle caah humhimnak hmun a si kho ti lo. Makedonia
bawi ttanhtu a si tiah sual an puh colh. Grik pawl thinlung tthat lo ning le an
zirning kha a hngalh peng fawn. Sual i an puh colh ding zong kha a hlankhante
in a rak theih cia. Socrates cungah thil a rak tlungmi kha a theih peng fawn. Hemlock
(Siivai phunkhat) din ding le a duh fawn loh. Cu caah Atheni khua in a zam.
Erboa rili kam ah a ummi Chalcis ah khua a va sa i B.C (322) ah a nunnak a
liam.
.jpg)
A cauk “On the Soul” timi cu biology
le psychology cawnnak a thawktu an si. A bia le hla lakah roling taktak a simi
hna cu Ethics (Nunning Ziaza lei) le Politics (Cozah hruaining/ukning le ramkhelnak)
hna an si. Aristotle mifim cawnpiaktu ttha a si i; a min hi vawlei a hmun chung
cu chimrel a dai ti lai lo. Chanthar mino caah Pathian nih thil lianngan a
pekmi lakah Aristotle hi a si peng ko lai.
-----------------
Note: Vawleicung Miroling cauk (By Mang Hlei Cung)chungta lakchinmi a si.
No comments:
Post a Comment