Zeitindah Kan Fale Kan Tthanter Hna Lai?

Biahmaithi:  Bongva Megazine caah ka u Salai Lai Ram Thang nih capar rak kan ttialpiak ve tiah a rak ka sawm i kai lawm tuk! Zeikong dah ka ttial lai timi ka thinlung ah biatak tein alnak a um. A ruang cu ka santlaih lo buin kan miphun caah ka saduhthah a tampi ve. Nai hrawng thawngpang ka theihmi le ka tonmi nih ka lung a ka suk ngai. Kan hnu lei ah US um Chin hngakchia minung pahra sualnak an tuahnak kong ka rak rel. Cun Delhi ka umnak hngakchia le tleirawl pawl thil an fir tuk. India miphun he an ibawm i a group in thil an fir. Inn an bauh. Sii an ri, zuu an ding, an hmailei nunnak kong ruah tikah kan miphun caah ngaihchia tuk a si. Cucaah  “Zeitindah Kan Fale Kan ~hanter Hna Lai” timi tlangtar  ka van i thawhnak a si.

 

Hngakchia Sining : Sii lei thiamsang pawl nih  an chim ning ahcun nu pawchung i a ummi hngakchia nih cawnpiaknak an theih khawh i an cohlan khawh cang tiah an ti. Cucaah nau pawi lio ah nu nih a fa siter a duhmi kha tuah ding a si. Bawi Jesuh kong relpiak ding, mi`ha, mi duhnung kong relpiak ding tbk. A tampi.  Book of Education (For Student of  University Classes) i aa tthenning cun a tanglei bantuk hi an si:-‍

 

1. Bawhte le Ngakchia no (Infancy) kum 0-5 karlak : Hi lio caan hi an thinlung catlap raang bantukin a thiang. Nu paw chung hmanh in cawnpiaknak a thei kho hngakchia nih an hung chuah bakin thil an theih khawh i an icinken khawh dih. An mit in an hmuhmi le an hna in an theihmi thil paoh cu an thinlung a thiang mi chungah cun an `ial dih. Cucaah nu le pa nih bawhte siter an duhmi kha an nunnak le an tuahsernak in `ial a herh.

2. Ngakchia (Childhood) kum 6-12 karlak : An thluak a `hat lio caan a si. Zeithil paoh theih an duh, hngalh an duh. Nu le pa kha an thinlung dihlak in an ibochan. Nu le pa hi vawlei cungah a `hawng bik, a thiambik, a hngalbik ah an ruah hna. Hi lio caan ah nu le pa nih hngakchia fale deuh lo dingin um kha  a biapi bik.

3. Tleirawl (Adolescence) kum 13- 18 karlak : An pum a hung ngan ngai cang. Puitling pumrua le thazaang an hung ngei kho. Zeizong te a tuahkhotu si an duh. Milar si an duh. Cucaah siter na duhmi milar, minthang pawl kong kha zohter le relter ah a `ha.

Zeitindah kan fale cu kan cawnpiak hna lai : Kan nih Chin miphun cu fa `ha ngeih cu kan duh. Asinain, fa `ha ngeihnak dingah tuah ding a herhmi tuah cu kan zuam lo. Kanmah duhmi paoh kha kan tuah. Kan fale nih zei an tuah ti kan thei lo. Fale cawnpiaknak kong ah vawlei cung minthang hna nih an chimmi, biatawi tete a tanglei ahhin kan van zoh hna lai.

John Grun : " Kan fa le hna hi an duh na loin kan firter tawn hna i, hlawh kan hlanter tawn hna." ati. A chim duhmi cu kan fale hna hi an hngakchiat lio tein kan cawnpiak hna lo caah a si a ti. 

D. L Moody : " Ka nu nih a ka thithruai bantukin nu nih hin an fale hi zohkhenh cio hna sehlaw, thong inn hi um a herh  lai lo" tiah a ti. Nu le nih fale tha tein zohkhenh ahcun vawlei cungah sualnak hi a tlau kho. Misual hremtu le cawnpiaktu um a herh lo a ti duhnak  a si.

‍‍John Randolp : "Ka nu nih ka kut pahnih in a ka tlaih i zingchiar te Bawipa thlacamnak in a ka cawnpiak caah ni hin ni i Khrihfa ka si nak hi a si a ti. Cu lo ahcun Pathian a um lo a ti tu ka si hnga" tiah a ti. 

Napolian : "Kan herh bik mi cu nu`ha hi a si. Nu `ha pakhat cu Saya tha zakhat he an i tluk "tiah a rak ti.

Thah dingmi hngakchia pa : Voikhat ah tlangvaal pa thah ding mipa hi a hodah hmuh na duh bik tiah an hal. Ka nu hmuh ka duh bik tiah a leh hna. A nu cu an kawhpiak i a nu cu a mitthli tla buin a ra. A nu sin ah a chimmi cu “A tu ahhin biaceihzung biaceihtu ruangah thah ka si lo, nangmah ka nu hrimhrim nih na ka thah” tiah a ti. Ka hngakchiat lio i, thil ka hmuh tiah inn i ka rak tlunh tawn mi kha na rak ka lawmh i cu nihcun fir thinlung a ka putter. Cucaah ka fir i, thah tiang ka huahnak hi a si” a ti. A nu caah  tlai tuk cang. A poi ngai ko "Hngakchia thlahthlam mi nih cun nu le pa ningzahnak a phakter tawn" tiah phungthlukbia 29:15 ah kan hmuh mi hi a hman ngaingai ko. 

A pa  nih a pawngah umter a duh lomi hngakchia pa:‍ Hngakchia pa pakhat belte a pa pawng ah a umter duh lo. A nupi he caan `ha hmuh peng a duh caah a phenhei peng. Inn zongah ihnak khan a dang tein a tuahpiak. Cucaah a nu le a pa nih sualnak a tuah zong an hngal tawn lo. Khualu khuataw aa chawk tawn.  A nu le pa sin i um a duh tawnmi kha a um ngam ti lo i vahvaih in caan a hmang. Zuu a ding, phe aa kah a duh paoh in aa nuam cang. A donghnak a nu sinah a chim mi cu " Ka nu ka pa hi chim te, amah loin um ka thiam tuk cang, hi hnu ahcun hung ka chim hmanh u law nan ka chim kho ti lai lo." a tiah a ti. Mi cheukhat nu le pa cu kanmah nih caan `ha hmuh kan duh ruangah kan fale hna hi kan theihlonak hmun ah kan umter tawn hna.

Mahadamah Gandhi : South Africa a um lio ah a fapa Arun kha zungah ka kai lai i na Motor hin hung ka thlah. Cun Workshop na Motor kha na va remh lai i zanlei Suimilam 5:00pm ah na ka don te lai tiah a ti. Arun nih  a pa a thlah khawh in  Motor cu Workshop ah a va remhter. Suimilam a zoh tikah caan tampi  a hlei rih Biscop puai khat a zoh i a dih.  Suimilam a zoh i 3 lawng a si. Puaikhat a zoh`han i a dih tikah cun Zanlei Suimilam 5:00pm a luan cang. Rianrang ngai in Motor cun a tli i a pa cu a va don. A pa cu lam kam ah a rak dir. Ka pa a tu naite kha Motor an remh thlu tiah a hlen. A pa nih  Workshop ah phone ka set cang hna Zanlei Suimilam 3:00pm ah kan lim cang tiah a ti. Hlenhmang mi fale ngeih cu keimah palh a si. Cucaah na Motor kai cit lai lo tiah a ti i Gandhi cu a keden kha aa phoih Suimilam pathum chung ruahpi sur lakah a ke in  a kal. A fapa Arun nih cun a pa cu Motor mit in a ceuh i a hnu tein a zulh  a pa a harsat tuk kha hmuh tikah Motor Stearing kha cumh pah buin ka pa ka hleng ti lai lo tiah a ti. Cucaah nu le pa hna, kan fale hlen an hman hi kanmah palh a si.

‍Lawng Mongtu : Christian Family cattialtu Larry Christian nih America ram Biscope film pakhat an chuah i cu Biscope cu 1912 kum i Titanic lawngpi  Vur tlang pi a suk ruang i minung 2000 reng lo rili chung i an pilnak kong kha s i. A zohtu paoh nihcun a va poi ve! Hi lawngpi a mongtu hi a hodah a si hnga tiah an i ceih supmap ko. Cubantuk in  nu le pa hi fale hmailei an nunnak ding caah Lawngpi a mongmi bantuk kan si i fanu le fapa hna hmailei an nunnak lamthluan a hrawk i ti chungah a pil tertu hna caah cun ngaihchia ngai a si.  

Crusade le Camping : Chin miphun hi biaknak lei ahcun kan ipe ngang. Crusade le camping cu kan uar taktak. Fale anmah lawng chiahta in crusade le camping ah kan kal. Pathian bia kan ngai kan ti karah kan fale zeidah an rak tuah kan thei lo. Tangka tampi dih in Camping kan tuah. A `ha tuk! Asinain, kan fale `hatnak dingah a herhmi cawnpiaknak tuah le an herhmi tuahnak ahcun kan phaisa kan siang lo, kan caan kan si lo i a tuah zong kan zuam fawn lo. Hngakchia kong cawnpiaknak kan theih ballo caah nu le pa nih hngakchia cawnpiak ning kan thiam lo. A ruah awk zong kan thei lo. Kan fanu le fapa an sual tikah crusade le camping ah kan chiah hna. Crusade le camping nih an nun a remh  kho taktak hna lo caah an chanchung crusade le camping ah chiah peng hau dirhmun kan phan. Nangmah cu vawlei cung thawng`hachim thiambik zong si, Doctor voi hra zong la, President le Chairman voi 20 zong `uan law, na fale ningcang loin an um ahcun ningzak ngai na si.

Tlangkawmnak : Phungthlukbia 22:6 “A zulh awk a si mi lam kha hngakchia cu cawnpiak law mah cu cu a upat tikah a pial tak ti lai lo”. ti kan hmuh. Hngakchia cawnpiak siseh, midang cawnpiak kan duh tik paoh ah hmurka in cawnpiak si loin a hruai in hruai. Asiloah, an lam kha a sial in sialpiak. Tiluannak dingah mipa nih tilam a sial hnu lawngah ti a luang tawn. Cu bantukin kan fale hna hi thilthalo an tuah tik paoh ah tuah hlah!, ti hlah! ti nakcun an tuah ding an zulh dingmi lamtu kha a sial in sialpiak i cu lam chungah kan nunzia dawh in caw hngarphaw vihmi hri in an hruai bantukin kan hruai hna ahcun sualnak lei ah an pial kho ti lai lo.‍

Stalin ~ha Cung Lian