Children’s Day Kong

                  

Tuzing ah Children’s Day kong chim dingin Church School upa hna nih an ka thim ve tikah lunglomhnak tampi ka ngei. Keimah cang cun Saruh phawt tluk in kai ruah. Hi kong chim hi ka lung saduhthah te a si. Asinain Mipi nih nan duh ning le nan herh ning cun ka chim kho lai lo. Children’s Day Kong cu kum chiar in chim a si tikah tuzing ahhin tampi chim kai tim lo, keimah ka lung i a um mi tu tam deuh in chim kai tim.

Tuzing i kan hman mi caan hi International Children’s Day a si. Children’s Day le Sunday School kong hi an then nain, kan nih caah cun then awk atha rua lo tiin ka ruat i, Children’s Day kong lawng si loin Sunday School thawhkehnak kong zong ka van chim chih ve te lai. A hmasa ah Children’s Day kong ka van chim hmasa lai.

Children’s Day aa thawhkehnak hi “May Day” timi rianhrang tuantu ni ah Hngakchia ni cu an rak tuah tawn. Cu ni a phak paoh ah hngakchia cu pangpar dawhdawh a bor tete in an put ter hna i hlunghlai ngaiin pumhnak an rak tuah tawn. Cu an pumhnak ah thawhlawm an i ken cu an thawh lawm cu Sunday School caah an pek hna. Caan tlawmpal hnu ah German mipa Mr.J.Max Hard nih ngakchia ni cu August 15,1732 kum ah hlunghlai ngaiin an rak tuah, Cu ni ahcun an mah ngakchia lawngte nih can an hman i anmah he aa tlakmi Bible ca zong relnak, acting piahnak, hlasaknak, pangpar le thinghnah te cio kha an iput buin lunglawmhnak langhternak in Pathian an thangthat. Cu bantuk ngakchia hna tampi an itel caah le zoh an dawh tuk caah a cheu nih, “pangpar ni” tiah an auh.

 International Children’s Day aa thawhkehnak hi Turkey ah 1920 April 23 ah an rak thok. Cu hnu 1925 World Conference Geneva, Switzerland ah ram kip in palai minung 54 Children’s Day hi tuah a tha ko tiah hngatlaknak an ngei. Cu hnu ah Tuluk le America nih Ngaktah cawnglomhnak kha June 1 ah an hun tuah tikah International Children’s Day ti a hung si. Cu hnu ahcun 1949 kum ah The Women’s International DemocraticFederation  Council, Moscow ah Tuluk le ramkip palai hna nih biatak tein an rak ceih than i a cheu nih hngakchia  thli tein thah , thih pek a si a timi tiang an um, asinain a tha ko a timi nih an rak tei hna caah June 1 hi  a tha bik an rak ti than i Vulei cung hngakchia conglomhnak ni an rak ti.

1954 ah an ceih than, i November 20 hi a tha bik ko UN Asembly ah an ti than.1959, 2002 ahcun November 20 hi an biachahnak a si. Cu hnu thawk cun vuleicung ram 160 renglo ah an hun tuah cio hna. Kan kawlram zongah ngakchia cu an biapi tuk ti kha an ruah ve caah ram uktu cozah nih Bogyoke Aungsan chuah ni Febreuary ni 13 cu ngakchia nih tiah an ti ve. Tipil Khrihfabu hruainak zong in “Ngakchia hi an biapi tuk” cucaah ngakchia hna upat pek le thlacampiak a herhtuk an ti ve. M.B.C hruainak in vawleicung ngakchia thlacam ni a simi March thla zarh hnihnak cu calendar ah an tialchih. Cucaah Kawlram tipil khrihfabu nih nithlarelnak zoh in ngakchia ni tuah le fale caah thlacam cu kan rian sunglawi bik ah ruat cio ko hna usih.

Sunday School

Zarhpi Ni sianginn  a thawktu cu England ram, Gloucester khuami Robert Raikes a si. A mah cu Kum 1736 ah Gloucester khua ah a chuak. A pa cu canamnak seh a ngei i tadinca chuah tu zong a si. Robert Raikes cu sifak le mihar ca zawn a ruat tu Khrihfa tha ngai a si. A mui a sam a chauk thiam Pa za ngai a si. A thau nawn akhan zong a zafang te a si. Miziatha ngai a si fawn. Nuam haimat tein a um i ngakchia tlaihchan awk le mikip tlaihchan awktlak pasal tha a si. Tinh mi pakhat in rian a tuan tikah a lung zong a sau, mirialrep riantuan felfai ngai mi pa a si.

 Robert cu mi bawmh duhnak thinlung a ngei mi a si bantukin thongtla pawl zong a zaang a fak tuk hna I zeitindah ka bawmh khawh hna lai ti lawng khua a khang. Cucaah kum sau pi thong a tla mi hna kha a va leng hna I an konglam kha a hal duahmah tawn hna. A cheu cu chimhrintu um lo ruangah thongin a phan mi zong an rak um. A cheu cu rian ngeiloin imanh tuk le zeituah hngal loin asual mi zong a phun phun an rak um cio. Hi hna pawl hi  ka cawnpiak khawh hna lai tiah aa tinh bangin a si khawh lo tikah thonginn riantuan le cawnpiak cu a ngol.

Kum 1780 hrawngah zeiti si poah hngakchia tu hi an no lio tein cawnpiak ah a tha lai tiah khua a ruat. Gloucester khua hngakchia pawl cu sifak fa an tam deuh. Sianginn zong an khua chungah a um lo tikah Kawhrenh sernak sehzung ah rian an tuan cio hna. Zarhpi ni cu dinh ni a sibantukin hngakchia hna cu lentecelh le nuamtein um loin si le velh tu an rian. Cu nih cun Robert cu a lung si a vanghter.

Cu tikah a hmasa bikah pahngakchia cawnpiaknak cu a tuah. A cawnpiak tu hna ah mi sifak nute nikhat ah (One Chili) phar khat phalh in hngakchia cu a cawnpiak ter hna. Ca le Bible kemhchih in a cawnpiakter hna tikah mi nih an rak nehsawh len i dehcawhnak ah an rak hman. Hi tlukin mi nih sersat ko zongah lungdong loin a tuan thiamthiam. Kum 3 a van rauh tikah i lunghmuihnak a hung um, tadinca zongin thawng an hun thanh chih caah Westly te unau le  Whitefiled te unau hna nih thapeknak an vun ngeih, mizapi zong nih 1783 kum, November 3 ah hngatlakpinak an ngeihpi ve hna caah, cu ni thok cun Sunday School ni cu a hmun lan. Cu lio caan i England ram mipi nih an rel bik mi Gentle Man’s Magazine zong ah hngakchia kong cu an tial lengmang.  Kum 1784 Gloucester  khua Sunday School hmun ah a hun karh. Pa 77 le Nu 88 an si. Nu hngakchia  pawl cu umtu le lenhawi dawhmi an si tinak caah luchin aa lo mi tete Robert Raikes a chinh ter hna. A mah nih ziaza le nunphung zulh awk zong atuah piak hna. Cu pin ah zulhding ah a biapi cem cu nan i thianhhlimh lai, biakinn chungah bia al le siikvelh um hlah she a ti hna. Cauk cawn ding pakhat a chuah piak hna i a min ah Reading Made Easy relawk fawi timi a chuak piak hna. Cu cauk nih an nun tampi  a remh ter hna.

Tipil khrihfabu chungtel mirum ngai William Fox nih 1785 kum ah Robert Raikes cua bomh i (Sunday School Society ) Sunday School cawnpiaknak bu an rak dirh. Cu tin cun siangin zong a hung karh chin lengmang.1789 kum ah Sianghngakchia 250000 an hung karh lawng siloin an ziaza zong a hung tha deuh ngaingai.

Cun Robert Raikes 1780 kum Sunday School a rak thok lio ah, Silos Todd timi zong nih London khua Wishley inn ah cawnpiaknak a rak thok ve. Aa tinh mi carel le tial thiam kha aa tinh mi a si ve. A cheu nih an hnatlakpi ngai i biakinn le hall ah cawnpiaknak a ngei. A cheu nih an duh lo hlei ah fihnung tuahsernak  le ziaza hrawktu cawnpiaknak tiah an thanh.Scottland ram Layman pawl zong nih Sabath ni ah hngakchia cawnpiak cu nawlbia palinak buar a si an ti hna. Cu tluk in an soi hna lawng siloin misifak ca i sianginn tuah piak cu mithalo an si tiah an rak hrem hna.

Kum 1824 ah America ram zong nih (American Sunday School Union) cawnpiaknak cu an rak thawk ve. Asinain vulei lei fimnak tu kha thape deuh in an rak cawnpiak hna. Virjenia mi William Elliott timi Methodisth pa zong nih a mah inn lo te ah mirang pawl an fa le  sal pawl an fale hmunkhat cawnpiaknak cu 1790 kum a rak thawk ve. Cu pin ah Philadelphia Bishop William White zong nih Robert Raikes  bantukin rian a rak tuan ve. Cu tic un hngakchia cawnpiaknak cu a biapi tuk ti kha an hun hngalh chin lengmang. America ram ah an rak thawk in kum 6 a rauh hnu 1830 kum Sunday School hmun 6000 a karh i hngakchia an diklak 40,0000 an si.

Robert Raikes cu 1802 kum ah pensen a la 1804 kum ah an ram ah minthatnak khuapi caah luatnak (Freedom of the City) an pek. 1811 kum  Dula zawtnak in Suimilam a cheu te lawng nganfah tuar in a thi. A ruak cu  hlunghlai ngaiin Sunday School hngakchia pawl nih hlasak buin thlan mual ah an thlah. Kan Kawlraam ah Judson Siangbawi nupi Ann Judson a si. Zarhpi ni ah Khrihfa pawl bible cacawnnak le halnak an rak tuahpi hna nakin an rak thoknak cu a si. Atu ahcun Sunday ti lawng siti loin Sunday Church School tiah kan hun ti cang.1965 kum in kan kawlram cu phun dang ngaiin chan a hung i thleng i hngakchia cawnpiaknak cu khrihfabu nih felfai deuh in tuanvo an hun lak cio hna. M.B.C ( Myanmar Baptist Convention0 hruainak in June thla zarh hnih nak cu Sunday School ni ah hman a si.

Kan lairam Johnson Siangbawi nu nih 1950 kum ah a rak thawk pi ve hna. Cu ahcun ningani zanlei sang ah cawnpiaktu he itonnak le thlacamtinak  tuahpi tawn hna. Cucu zarhpi zingah hngakchia felfai tein an cawnpiak hna nakhnga timhtuahnak a ngeihpi mi hna si. Hngakchia cu pum sa in anthan bantuk in thlarau lei zongah an thannak hnga bawmh an herh. Jesuh khrih nih hngakchia cu dawn hna hlah uh ka sinah ra ko hna seh. Matt 19:14-15 hi bia hi a biapi tuk.

Tuzing ah van chim chap ka duh mi kan i pumhnak i hngakchia kong a si. Phungthlukbia 22:6 chungah kan hmuh mi a zulh awk a si mi lam kha hngakchia cu cawnpiak law mah cucu a upat tikah a pial tak ti lai lo ti kan hmuh. Cawnpiak kan timi ahhin phun tampi a um. Cu chungah ka duh ngaimi cu tiva kong tahchunhnak lak ka duh. Tiva khi luanter kan duhnak lei ah heh! Tiah a lam kan mah nih kan sial a hau cu hnu ah kan duhnak lei ah a luang tawn.Hngakchia kan cawnpiak hna tikah tuah hlah, tihlah, kal hlah tiin kaa lawngin chimh kha a za lo, kut in hruai a herh ahcun kut hruai ding, thlacampiak a herh ahcun thla campiak ding, cawi a herh ahcun cawi ding kha kan nih kan rian a si.

Inn chungkhar i kan zia le kan za, kan i thithruai ning kha zapi sin kan chuah lang tikah a lang tawn. Cu hlan ahcun Delhi ah kan church hi hngakchia kongah cun a fel bik kan si rua tiah ka ruah.Asinain tu ahcun kan si ti lo, kan hnu  lei ramdang kalmi thlahnak ah Delhi ahcun CBC hi pumh lio ah hngakchia ai chok cem nan si ka rak ti hna i an rak duh lo ngai.A cheu nih Bible ca nih hngakchia cu dawn hna hlah uh ka sin ah ra ko hna seh a ti kha tiah an ka leh, Hngakchia  kha i pum hlah uh ka tinak a si lo. I pum ko hna seh ka thloh hna lo. Asinain kan fale kha kan inn chungkhar bantukin biakinn ah kan tlonter hna awk cu a si lo. Mah zawn ahhin mifel inn chungkhar le Khrihfa tha innchungkhar le khar lo cu kan i fiang hna.Kan church i mifel deuh fa le pawl hi ka ngiat hna ah an i chawk lo. A cheu hawi hlei in fa daw bang kan fa le hi biakinn chungah kan duh paoh in kan tlonter hna. Eidin zong hawihlei in a cawkpiak kho bang , kan duh paoh in kan ei ter hna, a hman hrimhrim lo. Biak inn hi nan fa le lentecelhnak a si lo, rawl einak zong a si lo i thil einak zong a si fawn lo.Biakinn chungah Khrihfa upa fa,nu upa fa,Pastor fa,  le mino upa fa  hna duh paoh in an i chawh ahcun zohchia ngai a si.A cheu nih a lung a fim rih lo nan hei ti hngakchia nih na cawnpiaknak kha a theih tuk, na cawnpiaknak tu ahkhan a biapi. Hngakchia hi lungthin hi catlap raang bantuk a si an ti. Catlap raang cungah kan tialmi paoh  kan zia cu a si. Siikan kan ngeih lo bia tu a si.

 Kan Pathian hi siikan a ngei tuk mi a si. Ningcanglo, caburbar in khua a sa mi a si lo. Fa tha ngeih kan duh. Kan fale thatnak caah kan zeituah hmanh kan huam lo.Tahchunhnak ah, Pu Peng Cung a fa khi a hngakchiat lio ah zingchiar te a hungthlak peng, lengin a hngah rih, nan nih nan huam maw? Cu ti i a huam mi fale le nan fa le cu an i lo kho lai maw?

 A cheu le bang nih cun ka fa nih Pathian bia theih seh an ti an pom hna i Pathian bia an ngeih ter hna. Kan khua Pastor pa cu Pumh lio i hngakchia an tah le hna an cheh ahcun a phungchim kha ai din an ngam kha a hngak. Thlakhat hnih kankal ahcun hngakchia pumh lio tap le hnachet an um ti lo. Cucu zeiruangah dah a si, kan rak cawnpiak hna lo caah a si. Thawng ka theih mi hngakchia kong a chim a tam tuk le a mah fa a ngei vet e lai lo maw? an ka ti le ka thin a phang pah, ka fa pumh lio i hna a cheh ahcun rak ka ti ve te ko uh, kai uan-khan ko. Lunglawmhnak tampi ka ngei.

Stalin Tha Cung Lian