Biahmaithi: Bongva Megazine caah ka u Salai Lai Ram Thang
nih capar rak kan ttialpiak ve tiah a rak ka sawm i kai lawm tuk! Zeikong dah ka ttial lai timi ka thinlung ah biatak tein alnak a um. A ruang cu ka santlaih lo
buin kan miphun caah ka saduhthah a tampi ve. Nai hrawng thawngpang ka theihmi
le ka tonmi nih ka lung a ka suk ngai. Kan hnu lei ah US um Chin hngakchia
minung pahra sualnak an tuahnak kong ka rak rel. Cun Delhi ka umnak hngakchia
le tleirawl pawl thil an fir tuk. India miphun he an ibawm i a group in thil an
fir. Inn an bauh. Sii an ri, zuu an ding, an hmailei nunnak kong ruah tikah kan
miphun caah ngaihchia tuk a si. Cucaah “Zeitindah Kan Fale Kan ~hanter Hna Lai”
timi tlangtar ka van i thawhnak a si.
Hngakchia Sining : Sii
lei thiamsang pawl nih an chim ning
ahcun nu pawchung i a ummi hngakchia nih cawnpiaknak an theih khawh i an cohlan
khawh cang tiah an ti. Cucaah nau pawi lio ah nu nih a fa siter a duhmi kha tuah
ding a si. Bawi Jesuh kong relpiak ding, mi`ha, mi duhnung kong relpiak ding
tbk. A tampi. Book of Education (For
Student of University Classes) i aa
tthenning cun a tanglei bantuk hi an si:-
1. Bawhte le Ngakchia
no (Infancy) kum 0-5 karlak : Hi lio caan hi an thinlung catlap raang bantukin a
thiang. Nu paw chung hmanh in cawnpiaknak a thei kho hngakchia nih an hung
chuah bakin thil an theih khawh i an icinken khawh dih. An mit in an hmuhmi le
an hna in an theihmi thil paoh cu an thinlung a thiang mi chungah cun an `ial
dih. Cucaah nu le pa nih bawhte siter an duhmi kha an nunnak le an tuahsernak
in `ial a herh.
2. Ngakchia
(Childhood) kum 6-12 karlak : An thluak a `hat lio caan a si. Zeithil paoh theih an
duh, hngalh an duh. Nu le pa kha an thinlung dihlak in an ibochan. Nu le pa hi
vawlei cungah a `hawng bik, a thiambik, a hngalbik ah an ruah hna. Hi lio caan
ah nu le pa nih hngakchia fale deuh lo dingin um kha a biapi bik.
3. Tleirawl (Adolescence)
kum 13- 18 karlak : An pum a hung ngan ngai cang. Puitling pumrua le thazaang
an hung ngei kho. Zeizong te a tuahkhotu si an duh. Milar si an duh. Cucaah
siter na duhmi milar, minthang pawl kong kha zohter le relter ah a `ha.
Zeitindah kan fale cu kan cawnpiak hna lai : Kan
nih Chin miphun cu fa `ha ngeih cu kan duh. Asinain, fa `ha ngeihnak dingah
tuah ding a herhmi tuah cu kan zuam lo. Kanmah duhmi paoh kha kan tuah. Kan
fale nih zei an tuah ti kan thei lo. Fale cawnpiaknak kong ah vawlei cung
minthang hna nih an chimmi, biatawi tete a tanglei ahhin kan van zoh hna lai.
John Grun : " Kan fa le hna hi an duh na loin kan firter tawn hna i, hlawh
kan hlanter tawn hna."
ati. A chim duhmi cu kan fale hna hi an hngakchiat lio tein kan
cawnpiak hna lo caah a si a ti.
D. L Moody :
" Ka nu nih a ka thithruai bantukin nu nih hin an fale hi
zohkhenh cio hna sehlaw, thong inn hi um a
herh lai lo" tiah a ti. Nu le nih fale tha tein
zohkhenh ahcun vawlei cungah sualnak hi a tlau kho. Misual hremtu le cawnpiaktu
um a herh lo a ti duhnak a si.
John Randolp : "Ka nu nih ka kut pahnih in a ka tlaih i zingchiar te Bawipa thlacamnak in a ka cawnpiak
caah ni hin ni i Khrihfa ka si nak hi a si
a ti. Cu lo ahcun Pathian a um lo a ti tu ka
si hnga" tiah a ti.
Napolian :
"Kan herh bik mi cu nu`ha hi a si. Nu `ha pakhat cu Saya tha zakhat he
an i tluk "tiah a rak ti.
Thah dingmi hngakchia pa : Voikhat
ah tlangvaal pa thah ding mipa hi a hodah hmuh na duh bik
tiah an hal. Ka nu hmuh ka duh bik tiah a leh hna. A nu cu an kawhpiak i a nu cu a mitthli tla buin a ra. A nu sin ah a chimmi
cu “A tu ahhin biaceihzung biaceihtu
ruangah thah ka si lo, nangmah ka nu hrimhrim nih na ka thah” tiah a ti. Ka hngakchiat lio i, thil ka hmuh tiah inn i
ka rak tlunh tawn mi kha na rak ka lawmh i
cu nihcun fir thinlung a ka putter. Cucaah ka fir i, thah tiang ka huahnak hi a
si” a ti. A nu caah tlai tuk cang. A poi ngai ko "Hngakchia thlahthlam mi nih cun nu le pa ningzahnak a
phakter tawn" tiah phungthlukbia 29:15
ah kan hmuh mi hi a hman ngaingai ko.
A pa
nih a pawngah umter a duh lomi hngakchia pa: Hngakchia pa pakhat belte a pa pawng ah a umter
duh lo. A nupi he caan `ha hmuh peng a duh caah a phenhei peng. Inn zongah ihnak khan a dang tein a
tuahpiak. Cucaah a nu le a pa nih sualnak a tuah zong an hngal tawn lo. Khualu khuataw aa chawk tawn. A nu
le pa sin i um a duh tawnmi kha a um ngam
ti lo i vahvaih in caan a hmang. Zuu a ding, phe aa kah a duh paoh in aa nuam cang. A donghnak a nu
sinah a chim mi cu " Ka nu ka pa hi chim te, amah loin um ka thiam tuk cang, hi hnu
ahcun hung ka chim hmanh u law nan ka chim kho ti lai lo." a tiah a ti. Mi cheukhat nu le pa cu kanmah nih
caan `ha hmuh kan duh ruangah kan fale hna hi kan theihlonak hmun ah kan umter tawn
hna.
Mahadamah Gandhi : South Africa a um lio ah a fapa Arun kha zungah ka kai lai i na Motor hin hung ka thlah. Cun Workshop na Motor kha na va remh lai i zanlei Suimilam 5:00pm ah na ka don te lai tiah a ti. Arun nih a pa a thlah khawh in Motor cu Workshop ah a va remhter. Suimilam a zoh tikah caan tampi a hlei rih Biscop puai khat a zoh i a dih. Suimilam a zoh i 3 lawng a si. Puaikhat a zoh`han i a dih tikah cun Zanlei Suimilam 5:00pm a luan cang. Rianrang ngai in Motor cun a tli i a pa cu a va don. A pa cu lam kam ah a rak dir. Ka pa a tu naite kha Motor an remh thlu tiah a hlen. A pa nih Workshop ah phone ka set cang hna Zanlei Suimilam 3:00pm ah kan lim cang tiah a ti. Hlenhmang mi fale ngeih cu keimah palh a si. Cucaah na Motor kai cit lai lo tiah a ti i Gandhi cu a keden kha aa phoih Suimilam pathum chung ruahpi sur lakah a ke in a kal. A fapa Arun nih cun a pa cu Motor mit in a ceuh i a hnu tein a zulh a pa a harsat tuk kha hmuh tikah Motor Stearing kha cumh pah buin ka pa ka hleng ti lai lo tiah a ti. Cucaah nu le pa hna, kan fale hlen an hman hi kanmah palh a si.
Lawng Mongtu : Christian
Family cattialtu Larry Christian nih America ram Biscope film pakhat an
chuah i cu Biscope cu 1912 kum i Titanic lawngpi
Vur tlang pi a suk ruang i minung 2000 reng lo rili chung i an pilnak
kong kha s i. A zohtu paoh nihcun a va poi
ve! Hi lawngpi a mongtu hi a hodah a si hnga tiah an i ceih supmap ko. Cubantuk
in nu le pa hi fale hmailei an nunnak ding caah Lawngpi a mongmi bantuk kan si i fanu le fapa hna hmailei
an nunnak lamthluan a hrawk i ti chungah a pil tertu hna caah cun ngaihchia ngai a si.
Crusade le Camping : Chin
miphun hi biaknak lei ahcun kan ipe ngang. Crusade le camping cu kan uar
taktak. Fale anmah lawng chiahta in crusade le camping ah kan kal. Pathian bia
kan ngai kan ti karah kan fale zeidah an rak tuah kan thei lo. Tangka tampi dih
in Camping kan tuah. A `ha tuk! Asinain, kan fale `hatnak dingah a herhmi
cawnpiaknak tuah le an herhmi tuahnak ahcun kan phaisa kan siang lo, kan caan
kan si lo i a tuah zong kan zuam fawn lo. Hngakchia kong cawnpiaknak kan theih
ballo caah nu le pa nih hngakchia cawnpiak ning kan thiam lo. A ruah awk zong
kan thei lo. Kan fanu le fapa an sual tikah crusade le camping ah kan chiah
hna. Crusade le camping nih an nun a remh
kho taktak hna lo caah an chanchung crusade le camping ah chiah peng hau
dirhmun kan phan. Nangmah cu vawlei cung thawng`hachim thiambik zong si, Doctor
voi hra zong la, President le Chairman voi 20 zong `uan law, na fale ningcang
loin an um ahcun ningzak ngai na si.
Tlangkawmnak : Phungthlukbia
22:6 “A zulh awk a si mi lam kha hngakchia cu
cawnpiak law mah cu cu a upat tikah a
pial tak ti lai lo”. ti kan hmuh. Hngakchia cawnpiak siseh, midang
cawnpiak kan duh tik paoh ah hmurka in cawnpiak si loin a hruai in hruai.
Asiloah, an lam kha a sial in sialpiak. Tiluannak dingah mipa nih tilam a sial
hnu lawngah ti a luang tawn. Cu bantukin kan fale hna hi thilthalo an tuah tik
paoh ah tuah hlah!, ti hlah! ti nakcun an tuah ding an zulh dingmi lamtu kha a
sial in sialpiak i cu lam chungah kan nunzia dawh in caw hngarphaw vihmi hri in
an hruai bantukin kan hruai hna ahcun sualnak lei ah an pial kho ti lai lo.
Stalin
~ha Cung Lian