Sunday, 6 July 2014

“Khamhtu Pathian Vawlei Ah A Chuak Cang"




Text: Matt. 2:1-12 (nangmah Baibal tein rak rel)

Minung nihhin kan minung hoi upatnak pek a tlakmi kan pek ko hna, sunparnak pek a tlakmi kan pek ko hna i thangthatnak zong pek awk ai takmi cu kan pek fawn ko hna. Sihmanhsehlaw zeibantuk minung hmanh an siah “biak” hi cu kan bia duh ruam hna lo. Zeicatiah “biak” hi cu kan minung hoi sin tuah ah aa tlak lo in kan ruah lawng siloin minung kan thinlung chungah “biak” (worship) timi hi cu Pathian lawng co phun ah kan ruah. A si ahcun 1st century i Palestine ram Judea peng Bethlahem khua ah a chuakmi Jesuh hi Pathian a si taktak maw? Pathian taktak a si ahcun zeibantuk in dah kan biak?timi hi ruat ti hna u si ti ka duh.

Q 1: Jesuh hi Pathian a si taktak maw?

I. Jesuh Chuah lio caan vawlei thilumtuning nih Pathian taktak a si a langhter.
Gal. 4:4 ah kan hmuhmi cu “A tlingmi caan kha a hung phanh tikah Pathian nih a fapa cu vawlei ah a run thlah” tiah kan hmuh. Hi kaa ah a tlingmi caan timi ahhin Pathian fapa Jesuh cu vawlei caan ngeitu pa Pathian nih mivialte khamhtu Pathian vawlei mi hna lak i hung chuahnak ding caah a tling mi caan, Mi vialte khamhtu nih vawlei pumpi huap in rian a tuan khawhnak hnga zeizong vialte aa sersiam dih lio caan teah Khrih a hung chuak tinak khi a si. Cu caah Jesuh chuahnak ding caah a tlingmi caan cu zeitindah vawlei pi nih a sersiam tihi a tawinak in vun zoh hna u sih.

A. Pathian nih Rom cozah hmangin Jesuh chuahnak caah vawlei a sersiamning.

1. Mediterranean kiangkap ram vialte ah daihnak a ser.
Rom pennak chung ahhin mifir, damiah le tupung an rak tam tuk caah khuakhat le khua khat karlak za long tein kal ngam a ra si lo. Sihmanhsehlaw B.C. 27 in A.D. 14 karlak Rom siangpahrang a rak tuanmi Ceasar Augustus chan lio ah Rom pennak chung i a ummi tipung le damiah buu vialte kha an rak hrawh dih hna. Hi nihhin zalong tein khuazakip ah thawngtha chim ah kal khawhnak boruak a rak sersiam.

2. Kha chan vawlei dihlak zalong tein kalnak lam a ser dih.
Rom miphun nihhin kan pennak ram vialte zalong tein tlun kal khawh a sinak hnga tiah Rom khuapi in Rom pennak a kilne tiang lam tha tein an pemh dih. Hi lio chan Rom pennak nihhin vawlei pumpi ti awka rak uk. Hi nihhin vawlei khamhtu ah a chuak dingmi Jesuh Khrih kong thawngtha vawlei cung khuazakip ah kalpi a si khawhnak hnga lam a sersiam.

3. Rom pennak chung miphun vialte nih pathian dang van an ngeih lio te a si.
Kha lio chan minung hna nih an zumhning ahcun ramkulh kip nih uktu pathian a ngeih tiah an rak zumh. Cu caah ramkulh pakhat nih a dang pakhat kha a tei tikah direct in khi ka ramkulh pathian khi hi ka ram kulh pathian nak in a thawng deuh tiah an rak ruah. Cu bantuk caan lio ahcun Rom a cozah nih kha chan vawlei pi a vun tei tikah tei a si mi ram vialte nih kan pathian nak in Rom pathian a thawng deuh cu caah a thawng deuhmi pathian kan biak a hau timi thinlung an rak ngeih lio te a si. Hi nihhin vawlei hamhtu Pathian tiah midang zong nih an ti i a mah zong Pathian bantuk in thil khuaruahar phun kip a tuahtu Jesuh Khrih thawngtha kha fawi tein mipi nih an zumh khawhnak hnga minung lungthin fak piin a rak sersiam.

B. Pathian nih Greek cozah hmang in Jesuh chuahnak caah caan tling a sersiamning.

1. Vawlei pumpi holh pakhat Greek holh hmanter an rak si.
Alexander the great Greek pennak ah bawi a hung can tikah Greek cozah nih a teimi ram vialte ah Greek holh le nun phung hi hman in um seh tiah nawlbia chuah a rak si. Greek holh kha Greek cozah chan vawlei khan cawnpiak le hmanter an rak si. Rom cozah nih Greek a hun tei tik zongah khan a pennak cu an lak ko nain Greek idea le philosophy hi an rak hlaw kho lo a hleice in an holh: Greek holh le Latin holh tlawmpal hi Rom cozah zong nih official language ah an rak hman ve. Hi nihhin Khrih kong thawngtha khuazakip ah holh kongah buainak um lo tein kaa in aupi le ca in tial khawh a si nak hnga lam kau piin a rak sersiam.

2. Greek fimnak nih an mahnak in a sang deuhmi cawnpiaktu a herh lio caan te a si.
Greek mifim pawl hi tuaktannak le khua ruahnak lei ah a sang taktak mi an si. Sihmanhsehlaw a sang tukmi an khuaruahnak nih khan minung hi a hodah kan si? Zeitin dah kan dongh te lai? ti bantuk biahalnak tiang a halter hna tikah an fimnak nih a thei kho ti lo ai. Cu caah kha bantuk tiang a fianh khotu hna (Jesuh bantuk) cawnpiaktu an herh an i hngalh lio caan te a si. Hi nihin Khrih thawngtha mi fim thinlung ah siseh, mihrut thinlung ah siseh hmun hma kaupi a ngeihkhawhnak hnga thinlung tlang sang a thumh hna.

C. Pathian hrimhrim nih Jesuh chuahnak caah caan tling a sersiamning.
A cunglei kan chim ciami vialte zong hi Pathian nih indirect in a tuahmi lawngte an si dih ko nain hi ka ah ka chim duhmi cu a mah Pathian hrimhrim nih direct in a tuahmi khi a si. Khrihfa tuanbia ah 400 silience years timi kan ngei. Cu cu 400 B.C in A.D aa thok tiang hi a si. Hi caan lio ahhin Pathian nih prophet kaa in siseh, mang in siseh, langhnak in siseh minung sinah bia a chim lo. Kum 400 chung mipi nih Pathian sinin bia an theih ti lo tikah Pathian bia kha a hal in an hal tuk hringhren. Pathin prophet pakhat pakhat van kha an ngai tuk hringhren. Hi nihhin Jesuh chuahnak ding kong thanh chungtu prophet Johan biachim mi sunglawi tein mipi nih an cohlan i a chimmi Pa Jesuh zong an zumh khawhnak hnga caah lam kaupi in a sersiam.

A cunglei ah kan hmuh bantuk in vawlei khamhtu Messiah chuahnak ding caah vawlei uknak lei in siseh, vawlei fimnak lei in siseh, biaknak lei in siseh kan vawlei pi cu Pathian nawlpeknak in a rak i timtuah i zeizong vialte tling tein a sersiam dih cang caah Pathian nih a fa pa cu vawlei ah nu ngak virgin Marry pum hmangin a run thlah. Cu cu Paul nih Gal. 4:4 ah “A tlingmi caan kha a phanh tikah Pathian nih a fapa kha a run thlah, nu chung in a hung chuak” (when the fullness of time had come, God sent forth His son, born of woman..) a timi sullam cu a si.

Cu caah Jesuh cu Pathian a si hrimhrim ti cu a chuah lio caan ah kan vawlei pi nih a mah donnak caah aa rak i sersiamning nih fiang tuk in a langhter. Hi thil vialte hi accident in a cang kho mi an si lo vawlei History cungah nawl ngeitu Pathian nih master plan bak in Khrih chuahnak ding caah a sersiam hramhram mi a si ko.

II. Jesuh Prophet Chim chung ning tein a chuahnak nih Pathian taktak a si a langhter.
- Number 24:17 kan rel tikah prophet Ballam hmang in Pathian nih “Jacob chungin Arfi pakhat a chuak lai” tiah Jesuh a chuahnak ding kong rak chim chungmi kan hmuh. Cu prophet bia a tlin lainak caan a hngak pengmi nichuahlei mifim hna nihcun “a Arfi kan hmuh” tiah an ti i a mah biak awk ah an kal colh. (Matt. 2:2). Mifim hna nih an rak hmuhmi “Arfi” an hmuh tikah prophet kaa in rak chim chungmi “Arfi” kha a si cang tiah fiang tein an hngalh i an rak biak. Cu lawng siloin a mah Jesuh hrimhrim nih “kei cu dairel Arfi ceu ka si” tiah (Rev. 22:16) a ti. Jesuh cu kum tam tuk dan ah rak chim chung cangmi prophet bia ning tein a chuakmi a si caah Pathian nih vawlei khamhtu ah a run thlahmi a si hrimhrim ti cu a fiang.

- Micah 5:2 ah “Mi khamhtu Messiah cu Judea peng Bethlahem khua ah a chuak lai” tiah prophet kaa in B.C. 700 hrawngah phuan chung a rak si cang. Kum 700 tluk a rauh hnuah Marry cu Joshep he an i ham hnuah Thiang Thlarau thawng in nau a pawi. Nau ngeih a zatcuahmah ah khin kha lio chan Rom Siangpahrang Augustus thinlung chungah Pathian nih rian a tuan i Rom pennak chungah a ummi minung vialte minlaknak a tuahter hna. Palestine zong a dihlak in Rom kut tangah a rak um caah Joshep zong cu a nupi hmam cia Marry he a pupa David khua Judea peng Bethlahem khua ahcun kal lo awk tha lo an si ve caah an kal ve. Lampi laklawh hmun dangdang zongah nau va ngei diam kho a si ko nain kha thil vialte a phen ah riantuantu cu Pathian arak si caah Bethlehem khua an phanh bak ah nau te Jesuh cu a rak chuak (Luke 2:1-7). Hi hi nau ngeih ruah ah hramhram in an kal zong a si lo, siangpahrang nawlpek he aa chanthiam ruang sawhsawh zongah a si fawn lo, vawlei History cungah nawlngeitu Pathian caan khiah mi a rak a si. Bethlehem ah a chuak lai tiah rak chim chungmi ning tein Jesuh cu Bethlehem khua ah a chuak taktak. Cu caah Jesuh cu vawlei khamhtu dingah van in a rung tummi Pathian a si hrimhrim.

-Jesuh chuahnak, riantuannak, thihnak le thawhthannak nihhin B.C. chan lio ah phuan chung a rak si cangmi prophet biaphuan 48 a tlinter. Cu caah kum zabu 1st lio i Palestine ram ah a chuakmi Jesuh hi mi khamhtu dingah a chuak lai tiah rak timi Pathian, Biakam hlun chung zongah rak chim chung mipa cu a si hrimhrim tihi zumh lo awk a tha lomi biatak a si.

III. Jesuh chimmi le tuahsernak nih Pathian a si a langhter.
-Matt. 9:2 ah Jesuh nih misualnak a ngeithiam. Judah mi nih hin minung hi kan sualnak ruangah kan zaw tiah an rak zumh. Cu caah mizaw a dam khawhnak hnga Pathian a sualnak a ngeihthiam a hau tiah an zumh. An zumhning bantuk tein Jesuh mizeng pa cu a suanak a ngeithiam i a zawtnak in a dam taktak. Jesuh nih Pathian lawng nih tuahkhawhmi a tuah caah a mah cu Pathian taktak a si.

- Matt. 16:16 ah Peter nih nangmah cu a nungmi Pathian fapa na si a rak ti lio ah khan Jesuh nih aw bia dik na chim, Pathian thawng na hngalh mi a si a ti bak ko. Ka si lo! a ti hrimhrim lo. Cun Matt. 27:11 ah Pilate hmai ah Jesuh nih Judah siangpahrang a cuak dingmi (Messiah) cu ka si ko tiah a ti. Cu lawng siloin pathian tiah auhmi a dang nih an tuah bal lomi thihnak in a tho than thlarau pum ni 40 chung zultu hna sinah a um i cu hnuah cun van ah a kai. Vawlei cungah biaknak founder hna lak ahhin pathian ka si tiah dengteo in aa ti ngam mi hi an um lo. Buddha zong nih pathian ka si a ti bal lo cun Islam founder Muhammad zong nih pathian ka si a ti bal lo. An thih hnu lawngah pathian bantuk in vun biak an si. Nain Jesuh Pathian sinak kha a nun lio zongah a cohlan bak. A donghnak nihin ni tiang Jesuh cu vawlei cungah minthang bik a si peng ko, chim tam bik, phuan tam bik, mi nunnak thlen tam bik a si peng ko rih. Ka si tiah a chimmi a chimning tein a tlinh khotu cu Jesuh Khrih lawng a si. Pathian ka si a ti tik zongah a tuahsernak zeibantuk hmanh ah Pathian a si lo hlah maw ti awk in a langhnak pakhat hmanh a um lo. Cu caah Jesuh cu Pathian hrimhrim a si.

Q 2: Jesuh cu Pathian taktak a si caah zeibantuk biaknak dah kan pek?
“Biak” timi cu Pathian a simi lawng nih a hmuh dingmi a si. Jesuh cu Pathian taktak a si ti kan hngalh cang caah zeibantuk in dah kan biak, tihi a dohhnihnak ah tawi tein ruat ti rih hna u si. Kan Baibal relmi khan a Baibal ah vun zoh than law v.2 ah mifim hna nih kan “Biak” lai an ti cun a v.8 nak ah Herod nih ka “biak” ve lai tiah a ti. Cu caah kan Baibal relmi ah worship/biak timi sullam ngei tein hmun hnih ah kan hmuh i a pakhatnak cu mifim hna an thinlung, an ruahnak le an thlarau in an hmuhmi Arfi cu Pathian biatlinnak mikhamhtu Messiah hmelchunhnak a si ti kha fiang tein an hngalh caah an nun bak in an rak “biak” mi a si. A pahnihnak cu mifim hna nih biak an tuahmi a hmuh ruangah a dik hmanlomi lungthin he keizong ka “biak” ve lai timi a si.

 Cu bantukin hi ka ahhin atu kan chan ah a lar ngai mi biakning phun hnih kan hmuh: mifim hna bantuk in chung nung thlarau hruainak in biaknak le Herod bantuk in mi nih an tuah cio tiah a dikhman lomi lungthin he biaknak an si. Pathian kan biak tikah hin khrihfa chungkhar in a chuakmi ka si i midang zong an kal cio caah Sunday hna ah biakinn kal ve lo le ih lai rawlei lai hna thlacam ve lo cu mi hmai khah a si lo ti tuah ve ko ning ti phun a silo le Pathian ka biak lo ahcun dantatnak ka tong sual a silo le ka rum khawhnak hnga Pathian sinah ka pek a hau ti bantuk men ruangah Pathian a bia mi mitam pi kan um. Hi bantuk biaknak hi Herod biaknak bantuk a si caah Pathian ral a si. Hi bantuk in Pathian a bia mi na si sual ahcun Pathian ral ka si i hngalh law Pathian biaknak kongah an ruahning naa thlen khawhnak hnga thlacam colh ko. 

Cun Pathian kan biak tikah Pathian sin in hmuh kan duhmi a um ruangah si loin biak awk tlak hrimhrim a si zia kan hngalh caah chung nung thlarau nih bia lo kho lo in a cawnpiak ruangah a bia mi zong kan um ve. Hi bantuk biaknak hi Pathian lung a lawmhtertu biaknak dik tak cu a si. Jesuh Khrih cu zungzal Hell tla ding misual kan si ko lio caan ah a nunnak pek in kan lu a kan kantu Pathian a si. Sual chungah a thi cangmi nangmah le keimah kha kan thihnak hmun Pathian thinhunnak tangah a mah nunnak tu a run chiah i kan nih misual thi cia tu kha zungzal nunnak a kan pek. Sualnak a ngei lo sihmanhsehlaw kan mah ruangah misual thihnak vailam cungah tihnak fak bik a tuar (2 Cor. 5:21). Mi rum a si sihmanhsehlaw a si fahnak thawng in kan rum khawhnak hnga misifak ah a cang (2 Cor. 8:9). 

Van mi a thong thong nih an kulh i sui in remh mi khualipi van sui khua chungah an dong loin thangthat mi Pathian fapa nangmah le keimah khamh ruah ah hi vawlei cungi a hrin a si lio ah khan chuahnak hmun hmanh a rak ngei lo i caw inn chungah a chuak, a thih lio caan ah khan vuinak hmun hmanh a rak ngeih lo caah mi thlan hlanh chom a hau. Vawlei cungah caan tawi te rian a tuan chungah zanihnak thathi hmanh ngei lo in ramlak tlang cungah ah a riak tawn, chun niceu ah hnangam te um caan ngei lo in mifir ko bang lungtum le thingtan an rak tawi tawn. 

A caah mifim fimnak, rumnak le thawnnak cu leidip tluk hmanh a si lo. A mah tan hau loin a vang cungmi pakhat au sehlaw vawlei cu a chung ummi vialte he minute pakhat ah a tei dih ko hnga. Sihmanhsehlaw misual a kan dawt tuk ruangah nisawh namchuknak cu thihnak tiang a tuar. Cu bantuk in a sunglawi mi Khrih dawtnak theih hnu ahcun “bia le a caah nunnak hman ve loin” um cu thutsia a rem ti lo. Paul nih 2 Cor. 5:14 “Khrih nih kan caah a ngeihmi dawtnak nih cun a kan uk” a ti bantuk in nang le keizong nih khrih nih a kan dawtnak a nganzia kan fian ahcun cu dawtnak nihcun a kan uk ve ko lai.

 Cu caah Pathian biak timi hi biakinn ah va kal i thla va cam le hla va sak ko khi si lo in kan pumpak nun i kan umnak paoh ah khrih dawtnak nih a kan ukmi le Khrih sunparnak ca i kan nun mi tu hi a rak si. Khrihfa catial thiam Rick Warren nihcun “Pathian sunparnak a petu na tuahsernak paohpaoh hi biaknak a si” tiah a ti. Kan inn chungkhar kan nupi le kan pasal le sin kan biachim, kan holhrel le kan cawlcanghning thok in rian kan tuannak ah siseh, dor lamtlang ah thil kan cawknak ah siseh, lam kan phitnak ah siseh, rawl kan chuannak siseh kan tuahsernak kan cawl canghning vialte hi Pathian taktak a si ko buin sifaknak sang bik vailam cung thihnak tiang a kan dawtu Jesuh Khrih dawtnak nih a uk dih i Pathian sunparnak langhtertu an si ahcun cucu Khrih nih a coawk ah aa tlakmi biaknak cu a si.

Tu kum X’mas thla dam tein a phanmi careltu nan dihlak cungah Pathian thluachuah tlung ko seh!
Dawtmi unau, nupa nih rihzungmual lian takmi u le nau nan dihlak caah hi ca reltu vialte nih thla kan in campiak hna. Khrih nih a kan pemi ruahchannak thawng in lungdaih hnangamnak hmu ko u!
Anonymous





No comments:

Post a Comment