Khuaruah Har X'mas Thawngtha

Rev. Dr. Si Khia

“Christmas cu zeidah a si” tiah lam i aa chokmi a ho paoh khi va hal hnik tuah hna. Atanglei hna hi an in lehnak a si men lai:

• Christmas cu chungkhar tling tein i hmuh ton caan, rawl ei ti caan a si.
• Christmas cu laksawng i pek caan a si.
• Christmas cu inn le lam vialte mei ceu dawhdawh in tamh caan a si.
• Christmas cu Santa Claus nih ngakchia pawl tunu laksawng a phawt hna caan a si.
• Christmas cu dawr thil man an thumh caan le dawr ah duhmi i cawk caan a si.

Acunglei bialehnak hna hi Christmas sullam he zeitluk in dah a hlat ti cu a fiang ko lo maw? Christmas cu Jesuh Khrih le khuaruahhar a simi achuahnak kong tu a si. Pathian minung ah aa cannak kong a si.

Khuaruahhar Hrinnak

Nu paw chung in bawhte a hung chuah tikah a lai hri an tan. Aka chung an thianh i zalawng tein an tahter. Tah aw a hung than tikah hringtu nu lungthin aa hnin. Hringtu Nu aa lawmh tukah a khuasiksem a hung chuak. Jesuh bawhte a chuah zan i a tah thawng nih Bethlehem cawrawl einak kuang in khuachung dihlak, cun mikip theihding tiang in vawlei pumpi a cul dih colh ve. Khuaruah har khuasik zan dai a si. Bawhte tah thawng “u-ngek, u-ngek” nih a paw le a hai he ni li chung Nazaret khua in Bethlehem tiang Joseph he a rak rami Mary thabat le zaangdih vialte a philhter dih. Cu lawngah cun Joseph zong a thawpi a hun chuah khawh ve.

Khuaruahhar Nungak Thiang Mary

Jesuh i hringtu a nu cu nungak thiang, pa he hmuh lo bak in fa a pawi i a hrin ti ahcun zumh awk a har tukmi, khuaruahhar thil a si. Mary le a pasal a si dingmi Joseph cu aa hammi an si caah nuva bang in an ih ti bal rih lo. Cu lio ah vancungmi Gabriel nih Mary sinah thawng a hung thanh. Messiah nu na si te lai, fapa na hrin lai i liannganbik fapa tiah kawh a si lai. Cu fapa cu pumsa in hrinmi a si lai lo. Thlarau fa, Pathian i a fapa a si lai. Pum hrimhrim in Pathian fa a simi Jesuh Khrih cu hringtu nu Mary chung in a hung chuak. Christmas cu khuaruahhar thil, nungak thiang paw chungin hrinmi khamhtu Jesuh kong a si.

Khuaruahhar Joseph Mang manhmi

Khuaruahhar thil a si chinchinmi cu Joseph nih Mary bia kha a zumh. Nupi caah a hammi, thit ding in a zohthlami, tlangval chim lo thlitu hmanh nih fak deuh in maw hranh sual lai kaw ti in a venmi a nungak nih Thiang Thlarau fa ka pawi hih tiah a ti tikah a zumh ko. Cu bantuk bia zumh ding cu pa sal sawhsawh caah thil har tuk a si. Joseph nih cun zumh awk ah aa harh hrim hrim lo. Khuaruahhar awk thil taktak a si. Joseph lung chungah zeitindah mah ti cun a si khawh hnga, tiin khualu khuataw tuaktan ding a si. Thinhung, hnahchuah, awlawkchawng in a thinlung cu cangcelh tisa toih bang in aa hlawk, aa thui, aa vamh, aa ngerh len ding khi a si. Asinain Joseph nih lung dai tein a tuaktan. Cu ti cun hnangam tein a zumh ko. Zeicah tiah Joseph kha vanmi nih an hung len ve caah a si. Amang ah vanmi nih Joseph kha ngakchiate min cu JESUH tiah na sak lai, a sullam cu a minung pawl kha an sualnak in a khamh hna lai tiah pei a rak chimh ve cang kha. Joseph nih lungawtawmnak samfa ngaw hmanh ngeih lo in Mary le Jesuh bawhte cu a dawt peng hna. Cu cu khuaruahhar tlak thil a si.

Khuaruahhar Bethlehem Khuate

Bethlehem khuate thengmang ah Jesuh a chuah cu khuaruahhar thil a si. Anu le apa cu Nazaret khua ah a ummi an si. Bethlehem cu Nazaret chaklei ke in nili lamkal ah a um. Thaizing maw, kiptuh maw tiin nau hmai hmuh lai i ngaih lio, paw le hai he nili chung ke in khualtlawn ding cu khualtlawn sawhsawh si dawh a si lo. Ahman. Joseph sinah Awkastas Sizar (Augustus Caesar) sin in milurel ding in mah chuahkehnak khua ah kal cio uh timi ORDER a hung phanh caah a si. Joseph cu David hringsor a si caah apu David a no lio i tuu a rak cawnghnak a chuahkehnak khua, Bethlehem tlanghrawn, fing le tlang hna hmuh than ding cun a chungkhar he namchan in Bethlehem lei ah kal a hau cang.

“Judea ram ummi Bethelhem khua, nangmah cu Judah ram khuapi hna lakah a hme bik na si naisai lo; Zeicahtiah nangmah chung hin hruaitu pakhat, ka mi Israel mi hna tuukhal a si dingmi cu a chuak lai” (Matthai 2:6; Mikah 5:2).

Tuan tein Pathian nih Joseph le Mary an khualtlawnnak ding lam cu a rak remh piak cang mi hna a si. Fahring lai nu caah a awlmi lam cu a si lo. Cu ticun Profet hna chimchung bia zong an hung tling.

Khuaruahhar Tlangautu Vanmi

Jesuh chuah zan cu khuaruahhar awk tlak khuasik zan dai a si. Bethlehem tlanghrawn i tuu cawng hna cu tlangautu vanmi hna thanhmi bia an zumh ruangah Jesuh hrinnak khua, Bethlehem lei ah an tuu run he an panh thluahmah. Vanmi nih thanhmi thawngtha cu:

“Nan sin i ka ratnak cu nan ca i thawngtha he a si, cu thawngtha nih cun mi vialte sinah lunglawmhnak a tlunter lai. Tuzan hrimhrim ahhin David khua chungah nan Khamhtu kha a chuak cang – Khrih Bawipa cu! Cun hihi nan ca i hmelchunhnak cu a si lai: ngakchiate pakhat kha puan in an zual i caw rawl einak kuang chung i an thlim kha nan va hmuh lai,” (Luka 2:10-12).

Caw rawleinak kuang chungah daizirziar tein aa hngilh hluahmahmi Jesuh bawhte cu Vanmi nih an chim bang in an va hmuh taktak. Tuukhal hna nih cun lunglawmhnak awthir he Mary le Joseph cu an tonmi thil kong an chimh hna. Van in hladawh hlarem a sami Vancungmi thawngtampi arunrun in an hung lang. An sakmi hlaremh dawh cu hi ti hin a hungthang:

“Asangbik van ah khin Pathian cu thangthat si (sunparnak hmu) koseh. Cun a dawtmi hna umnak vawlei ahhin remnak um ko seh” (Luka 2:14).

Khuaruahhar Caw Rawleinak Kuang

Ruat hmanh. Caw rawleinak kuang chungah Jesuh bawhte a ril ko, a ih ko cu khuaruahhar thil taktak a si. Misifak a simi a nu le a pa i an si canning a langhtercu sifah hmelchunhnak hmun le hma a si. Asangbik van in a rungtummi vanbawi hrinhriang nih a vanthutdan kaltak riangmang in caw rawleinak kuang chung celngel ah rak chuah cu! Asangbik le athukbik toidornak hmelchunhnak a si. Minung ruahnak nih a phanhbanh lomi Pathian thinlung, Pathian toidornak lungput hmelchunhnak a si fawn. Pathian cu a niambik misifak ca zongah a si, siarem le zalawng in khua a sa kho lomi hna a dawtu le zawn aruahtu zong a si.

Khuaruahhar Arfi

Jesuh chuah zan cun voiding nakin van thiang hiarhiar in a um. Zilthli nem nih chak lei in thlang lei ah din tein an hung hran. Khua zong a sik deuh fawn. Cu zan thengmang ah arfi ceu pakhat a rak langh ve cu khuaruahhar awk thil taktak a si. Nichuah lei in mifim hna nih cun an theih colh. Judah siangpahrang chuah langhtertu arfi ceu a si ti cu. Hi mifim hna cu an sal le pawl he Kalauk keng cung cit in meng 1,000 renglo a hlami khualtlawn lam zawh in Jesuh hmuh dingah arfi cu an rak zulh. An sunsak bikmi Sui, Farenkinsen le Mura zihmui ken in Jesuh bawhte pom lai i ngaih buin Bethlehem lei panh cun an i thawn ziahmah. Mithiang chungkhar umnak Bethlehem cu zeitikah dah kan phak hnga tiin nikhat hnu nikhat, zankhat hnu zankhat an i thawn thliahmah. Jesuh, Khamhtu cu kan laksawng kenmi pawl pek in kan pom lai. Cu lawng cu an ruat. Chun nilinh le zan khuakik zong nih an lungthli saduhthah cu a hrawk kho lo. Khuaruahhar Arfi cu mitthep lo ti awk in an zoh i an zulh.

Khuaruahhar thil a simi Pathian Minung Aacannak

Christmas i khuaruahhar thil a sinak bik cu Pathian i minung ah a rak icannak kong hi a si. Nu nih cun fahrin timi hi an nunnak hrapcheu thap in an tehmi a si caah an hngalh. Pa nih cun nun nih a tep ve lo hrat cang ahcun fangeih timi a har le sullam a ngeih zia hi nu tluk in hngalh khawh a si lo. Asinain Jesuh Khrih chuah zan ah cun Pa zong nih Jesuh chuah khuaruahhar thil a sinak cu sullam phundang in an hun hngalh ve cang. Khuaruahhar thil a si nak cu minung phung in hrin sawhsawhmi kong si ti lo in Pathian i minungah a rak icannak a si. Pathian nih minung sinak aa lak venak, minung sining aa hrom venak kong a si.

Mithiang Paul nih cun hi ti hin a phuan:

“(Jesuh Khrih cu) Pathian sinak kha a ngeih zungzalmi a si ko nain hramhram in Pathian tluk si awk kha cuh awkah a rel lo. Amah lungtho te tu in cu vial cu a hlawt dih i sal sinak tu kha aa lak; Minung bantuk ah a cang i minung mui in a lang.” (Filipi 2:6-7)

Khua a ruat setmatmi Khrihfa pawl nih cun an fiang cikcek:

• Jesuh cu minung aa cantermi (aa lawhtermi) Pathian a si lo.
• Cun Pathian aa sitermi minung zong a si fawn lo.
• Asinain Jesuh cu Pathian tling le Minung tling akomhmi a si.
• Jesuh cu Pathian-Minung a si.

Cu caah a nu Mary tangah hnukthlum a dopmi Jesuh bawhte kan hmuh tik ah minung titsa le thi a ngeimi Pathian kan hmuh le kan zoh kha a si. Cucu khuaruahhar thil a sinak cu a si. Mary le Joseph hmang in vawlei tuanbia ah a um bal lomi Pathian i minung i cannak kong cu khuaruahhar thil vialte lak ah khuaruahhar awk a tlakbikmi KHUARUAHHAR THIL (MIRACLE) cu a si.

Jesuh cu titsa le thi in a chuak vemi bawhte a si ko. Asinain minung (Pa) nih thlahmi CI ruangah si loin amah Pathian hrimhrim nih khuaruahhar thilsernak in minung titsa ah a rak i cannak tu a si deuh. Cu cu Pathian kong tuaktan thiam (theologian) pawl nih Pathian minung ah aa can (incarnate) tiah an ti. Asullam cu Latin holh a simi carne “titsa” (flesh) ti nak a si.

Pathian minung ah a rak i can hnawhchannak zong kan hun hngalh. Zeicahtiah Vanmi nih Joseph cu: “Amin ah Jesuh na sak lai. Zeicahtiah a mihna kha an sualnak in a khamh hna lai,” (Matthai 1:21) ti nak a si. Pathian nih minung a rak i can le vawlei titsa si nak a rak i hrawm ve nak cu kan sual tlanhnak caah amah pum hrimhrim aa pekchanhnak a si.

Hi vawlei titsa le thi a ngei ve mi, minung a si ve mi bawhte cu vawlei titsa le thisen a ngeimi minung (upa) ah a hung tthang. Cu ti cun an roi lai zan ah changreu kha a lak i thla a cam (lawmhbia a chim). Ahnu zultu hna kha hi tin a chimh hna. Hi hi nan caah ka khuaimi ka pum (titsa) a si. Keimah philh lonak ah ei uh a ti hna. Hrai zong kha a lak ve i thla a cam than. Hi hi nan caah ka thletmi ka thisen a si, ka biakamthar fehternak caah a si tiah a ti. Athaizing ah a pum cu tuk le velh le khuai a si. A minung misualmi kan nih vialte tlanhnak ding caah a thisen zong a hnak in a hung luang.

Asi ah Christmas cu na caah zei dah a si kun? Christmas cu Jesuh kong a si. Jesuh vawlei ah a rung tum i minung titsa le thisen a rak i hrom ve nak, Pathian nih minung sinak a rak i hrom ve nak KHUARUAHHAR CHUAHNAK KONG a si. Jesuh tel loin Christmas tuah sual hlah usih.